Şu soruyla başlayalım: Bir coğrâfî bölgenin adı anahtar kelime olabilir mi

Cevap: O coğrâfî bölgeye o adı kimin koyduğuna odaklanırsak, o coğrâfi bölgenin adı anahtar kelime olabilir. Günlük kullanımda, haber bültenlerinde, tartışma programlarında kullanılan "Orta Doğu"dan kasıt, Türkiye, Mısır, Suriye, Lübnan, Filistin, Irak ve İran'ın içinde bulunduğu coğrafyadır. Mesela biz Türkler, neden içinde bulunduğumuz bir bölge için "orta" sıfatı kullanıyoruz

"Orta Doğu"nun hem "orta" hem de "doğu" olmasının sebebi, buraya nereden ve kimin baktığıdır. Buraya bakanlar genelde Avrupalılar, özelde İngilizler'dir. Avrupalılar ve İngilizler buraya kendilerinin durduğu yerden bakıp, kendilerine göre "orta" kabûl ettikleri için, buraya "Orta Doğu" demişler. Bir anne-babanın kendi çocuklarına isim vermeleri gibi, buraya kendilerine âit bir bölge olarak görüp bu ismi vermişler. Biz de, içinde bulunmamıza rağmen bu bölgeye, kendi bulunduğumuz ve baktığımız yere göre kendi verdiğimiz ismi değil onların verdiği ismi kullanıyoruz. Neden "Batı Asya" demiyoruz. Ya da binlerce yıldır, onlarca milletin demokratik bir anlayışla kullandıkları "Mezopotamya" kelimesini neden kullanmıyoruz

Bu ve benzeri soruları şöyle bir ortak cevâbı var: Anahtar kelimeler olarak "Orta Doğu"nun açtığı kilit ile "Mezopotamya"nın açtığı kilitler farklıdır. "Mezopotamya"nın açtığı kilidin kapısı, binlerce yıllık bir geçmişe açılırken, "Orta Doğu"nun açtığı kilidin kapısı, İngilizlerin başını çektiği emperyalizm, sömürgeci, kolonyalist ve en fazla yüz yıllık bir geçmişe açılmaktadır. İzini kaybettirmek için ismini değiştirip geçmişini silen kaçaklar gibi, İngilizler de petrolüne el koydukları Mezopotamya'nın târihini silmek için "Orta Doğu" ismini kullanmışlar ve uluslararası ilişkilerdeki güçlerini kullanıp bunu tüm dünyaya kabûl ettirmişlerdir.

SIFIR MERİDYENİ İLE BAŞLAYAN SÜREÇ

Günümüzde dünyâdaki saat sistemi, Sıfır Meridyeni'nin Greenwich'ten geçtiği kabûlüne göre kurulmuştur. İlkokulda öğrendiğimiz gibi Greenwich, İngiltere'nin başkenti Londra yakınlarındaki bir kasabadır. Hiçbir engel olmamasına rağmen Sıfır Meridyeni'nin neden Londra'dan geçmediği sorusunun cevâbında da İngiliz diplomatik zekâsı vardır.

Greenwich'ten geçen Sıfır Meridyeni, 1884 yılına kadar İstanbul'dan geçerdi. Daha ayrıntılı söylersek, Ayasofya Câmii'nin üstünden geçerdi. Sultanahmet Meydanı'nda hâlâ duran "Milyon Taşı" bunun göstergesiydi. Çünkü Doğu Roma'dan başlayıp 1453'ten sonra Osmanlı ile devam eden dünya hâkimiyetinin merkezi İstanbul'du. Bu, siyâsî bir kararla değil doğal olarak kabûl edilmiş uygulamaydı. Ancak siyâsî hâkimiyet Osmanlı'dan İngilizlere geçince dünyânın merkezi de İstanbul'dan Londra'ya taşındı. 1884'de yılında Osmanlı dâhil yirmi devletten kırk bir temsilcinin katılımıyla ABD-Washington'da yapılan konferansta alınan kararla resmiyet kazandı.

İSİM DEĞİŞİKLİĞİ MÂSUM DEĞİLDİR

Ama İngilizler bununla da yetinmediler. Kurdukları "Güneş Batmayan İmparatorluk" ile dünyâyı sömürürken, sömürdükleri yerlere kendi kafalarına isim verdiler, mevcut isimleri değiştirdiler. Mesela Avustralya yerlileri İngilizler burayı istila etmeden önce kendi topraklarına ne diyorlardı Şimdi Kanada olan ülkenin gerçek sâhiplerinin dilinde o toprakların adı neydi İngilizlerin getirdiği viskiye kendileri bir isim verip "ateş suyu" diyecek kadar dil zekâsına sâhip olan Kızılderililer'in yaşadıkları topraklara isim vermemiş olamaz. Ama sömürgeleştirilen topraklarda milyonlarca insan soykırıma uğrayıp binlerce kabile ismi, hayvan, dere, dağ, ağaç ismi silinip yok edildiği gibi, dünyânın değişmez popüler coğrafyası olan Mezopotamya'da da isim değişikliği yapıldı ve İngilizlere göre Doğu'da ve o Doğu'nun ortasında olduğu için buraya "Orta Doğu" dendi.