"Soğuk Savaş zihniyeti, hegemonya sistemi ve korumacılık dünyayı etkilemeye devam ediyor. Dünya yeni bir çalkantı ve dönüşüm dönemine girdi. Küresel yönetişim yeni bir dönüm noktasına geldi.''

Çin Devlet Başkanı Şi Ciping'in Tianjin'de toplanan Şangay İş Birliği Örgütü toplantısında kullandığı bu ifadeler, uzun yıllardır küresel düzene dönük yaptığı eleştirilerin sonuncusuydu.

Küresel Güney'in lokomotifi olan Çin'in Devlet Başkanı, bir süredir yeni bir dünya düzenin hayalini kuruyor, ekonomik olarak güçlendikçe de bu hayaline ulaşmada Şangay İş Birliği Örgütü'nü kullanıyordu. Bu haftaki toplantıda yaptığı öneri, hedeflerine giden yolda bir 'kurumsallaşma' olarak yorumlanabilir.

'Küresel Yönetişim Girişimi'

Çin Devlet Başkanı'nın o önerisi, dünya için yeni bir 'Küresel Yönetişim Girişimi' (GGI). Bu yeni girişimin 5 temel ayağı var:

1- Eşit egemenlik, 2- Uluslararası hukukun üstünlüğü, 3-Çok taraflılık, 4-İnsan odaklı yaklaşım, 5- Uygulama için gerçekçi adımlar.

Şi'nin kafasındaki yeni yönetişim modelinin detayları yok. Çin, bunun hayata nasıl geçirileceğine dair bir yol haritası sunmuş değil ama bunu yıllardır ilmek ilmek ördüğünü söylemek gerek. Çünkü Şi'nin derdi hem çift kutuplu siyasal düzeni değiştirmek hem de 1944'te uluslararası para sisteminin kurallarını belirleyen Bretton Woods anlaşması sonrası kurulan ABD dolarına endeksli finansal sistemi dönüştürmek. Bu yeni model İkinci Dünya Savaşı sonrası kurulan BM sistemine dönük bir sınama da…

Kesenin ağzı açıldı

Bu hedefler doğrultusunda atılmış en somut adım Şangay İş Birliği Örgütü bünyesinde 'Kalkınma Bankası kurulması' kararıydı. Aslında Çin bunu çok uzun süredir istiyordu ama Rusya engelini bir türlü aşamıyordu.

Moskova, kontrol ettiği ülkelerin (özellikle Türki Cumhuriyetler) kendi finansman sisteminden ve siyasal etkisinden çıkmasına onay vermiyordu. Ancak Ukrayna Savaşı ve onun getirdiği ağır Batı yaptırımları yüzünden ekonomik olarak zayıflamış Rusya da artık pes etmiş görünüyor.

Bir parmak bal

Bu yeni Kalkınma Bankası ile Çin'in hedefi ABD dolarına bağımlılığı azaltacak alternatif bir ödeme sistemi kurmak. Dünya Bankası'na alternatif olarak projeleri finanse edecek yeni bir düzen inşa etmek. Çin ayrıca Şangay İş Bbirliği Örgütü üyelerinin kendi yörüngesinde hareket etmesini sağlamak için onların ağzına bir parmak bal da çaldı ve gelecek üç yıl için toplamda 10 milyar Yuan (1,4 milyar dolar) kredi vermeyi taahhüt etti.