Bir süredir üzerinde çalışıldığını bildiğimiz ve Meclis sürecini takip ettiğimiz bir konu var. Özellikle haberin gerçek üreticileri olan yerel medyanın ve sahadaki basın mensuplarının konumunu etkin kılacak bir durum bu. Neden bahsettiğimi biliyorsunuzdur. Haberin telifinin olması yani haberin yapana ait olmasının yanında bunun bir "fikri mülkiyet" olarak kabul edilmesi. Bugün sürecini adım adım takip ettiğim bu konuda gelinen aşamaya dikkat çekmek istiyorum.

Sürecin geldiği aşama...

Konu, TBMM Dijital Mecralar Komisyonunda. Geçtiğimiz günlerde Komisyon Başkanı Sayın Yayman "Fikri Sanat Eserleri Kanunu yayıncıların telif haklarını korumaktan çok uzak. Bunu mutlaka güncellememiz gerekiyor. Komisyonumuza bu dönem tarihi bir görev düşüyor" şeklinde bir açıklama yaptı.

Komisyon tutanaklarını okudum. Özellikle Google'dan TikTok'a, X'ten Meta'ya bir çok konu gündemde. Hatta bazen bu platformların temsilcileri de katılıyor. Komisyonun sorularını yanıtlıyorlar. Bunun yanında Kültür Bakanlığı Telif Genel Müdürlüğü ve özellikle Google verdiği ceza ile gündemde olan Rekabet Kurumu da komisyon görüşmelerine katılıyor. Türkiye'deki medya kuruluşlarından, haber ajanslarından temsilciler de iştirak ediyor. Başta Türk İnternet Medya Birliği olmak üzere konunun sivil toplum boyutu da ihmal edilmiyor.

Dünyada durum

İnternetin gelişmesi ile haberin kime ait olacağı sorunu tüm dünyanın gündeminde. AB'de bu konular "Dijital Tek Pazarda Telif Haklarına İlişkin Yönerge" hükümlerinde düzenleniyor. Buradaki 15. madde, AB ülkelerinde yerleşik medya mensuplarının imzası ile yayınladığı haberlerin telif hakkına konu olabileceğini belirtiyor. Böylece bilgi hizmeti servis sağlayıcıları tarafından kullanılması halinde bedel talep edilebileceği düzenlenmiş. Bu maddeye dayanarak Avrupa ülkeleri ile Google arasında pazarlıklar yapılmaya başlandı. Bunun yanında Kanada ve Avustralya'da da benzeri düzenlemeler yakın dönemde yasalaştı... Kural olarak ABD'de durum benzer, fakat AB'de çizilen çerçeve kadar geniş bir alanı içermiyor.

Hangi kanun düzenleniyor

Öncelikle ortaya üzerinde konuşacağımız bir metin çıkmış değil henüz. Bir tek şey net, mesele Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu çerçevesinde düzenlenecek. Ancak hemen belirtmek gerekir ki bu yasanın baştan sona değişmesi gerekli. Sadece "dijital telif" alanında değil ilerdeki gündemlerimiz olan metaverse, yapay zekâ bağlamını da düşünerek alt metin oluşturma yetkisini ilgili kurumlara tanımak gerekiyor.

Kim kazanacak

Habere dijital telif yolunun açılması ile en kârlı çıkacak kesim, haber emekçileri olacak. Ortaya atılan bir haber metninin veya yapılan özel haberin ilgisiz kimselerce "takla attırılarak" sunulmasının da önüne geçilecek. Ama en çok kazanç "dijital alandan" olacak...