Suriye'deki gelişmeler pek çok yönden ele alınabilir. Geçen yazıda da belirttiğim gibi biz hukuki yönden ele almaya devam edeceğiz. Gelişmelerin seyri baş döndürücü olsa da bir hukukçu olarak bu süreçte sakinlikle ele alınması gerektiğini düşündüğümüz birkaç husus var. Şüphesiz bunlardan en önemlisi Anayasa'dır. Ancak "doğru bir anayasa" evresine gelene kadar dikkat edilmesi gereken hususları da ıskalamamak gerekiyor.

SURİYE'NİN YAPISI

Suriye, üniter bir devlet. Yani bir merkezden yönetiliyordu. Şam, ülkenin hem iç hem de dış politikasını belirlemeye yetkiliydi. Suriye'de yeni Anayasa 2012'de kabul edildi. 1973'teki Anayasanın yerine gelen bu metin; devletin karakterini şu anahtar kavramlar üzerine kuruyordu: Arap, demokratik(!) ve cumhuriyetçi... Bu kurgu üzerine inşa edilen paradigma iflas etti. Zira Suriye'nin esas sorunu idari yapısı ve anayasal düzenine dair değildi. Yönetimin hukuka ve geleneğe aykırı uygulamaları sebebiyle rejim son buldu.

ANAYASA'DA NELER VAR...

157 maddelik Anayasa dikkatle okunduğunda tüm anayasalarda yer alan kabullerin ve ifadelerin olduğunu söylemek mümkün... Ancak Yargı'nın Cumhurbaşkanına bağlı kılındığı, Adalet Bakanına ise Başsavcılığın bağlandığı, Başbakanın tamamen sembolik kaldığı, seçimlerde bir başkasının kazanma ihtimalinin olmadığı, seçim yargısının bile Cumhurbaşkanına resmen bağlı olduğu bir mekanizmanın öngörüldüğünü görürüz...

NÜFUS TAHKİMİ

Bu süreçteki en büyük sorun değişen demografik yapı. Ülke dışına göç olduğu kadar bazı grupların ve terör yapılarının tersine göçle bir iskân oluşturduğu çok net biliniyor. Bu bağlamda hangi adım atılırsa atılsın, dikkat edilmesi gereken iki nokta var. Birincisi mültecilerin geri dönüşünün beklenmesi için makul bir süre tanınması ve bu dönüş için bir politikanın belirlenmesi. İkincisi ise doğru bir sayımın yapılarak kimlerin "geçiş sürecinde irade koyabilecek" yurttaş olduğuna karar verilmesidir.

MÜLKLERİN KORUNMASI

Aynı durum mülklerin tespiti konusunda da geçerlidir. Özel mülklere karşı rejimin ve terör yapılarının hukuki veya fiili el koyma durumu derhal kaldırılmalıdır... Zira kişilerin ülke kaderi üzerindeki etkinliği kendilerine ait olan özel mülklere sahip olma durumu ile de ilintilidir. Yine rejimin bu bağlamdaki haksız uygulamalarını kaldırmak, tarım alanları anlamında toprak reformunu da düşünerek yeni ve adil mülk edinimi politikasının da geçiş dönemi açısından önemini görmek gerekiyor.

STRATEJİK YERLER

Bir başka durum ise geçiş döneminde "enerji" ve "güvenlik" alanında önemli yerlere dair "yönetim biçiminin" derhal belirlenmesi mevzuudur. Bu alanların ivedi olarak kimler tarafından hangi süre ile kontrol edileceği konularının bir hukuki metin olarak ortaya çıkması gerekiyor.

GEÇİŞ ANAYASASI