Türkiye, 31 Mart günü yapılacak olan Mahalli İdareler Genel Seçimleri ile dört yıllık seçimsiz bir döneme geçecek. Son on yıla bakıldığında ise üst üste yapılan seçimlerin ve referandumların sayısının sekiz olduğu görülmektedir. Yakın dönemde yapılan bu seçimler ve oylamalarda seçim güvenliği, seçimlerin serbestliği ve adilliği konuları çok sık gündeme getirildi. Oysa yakından bakıldığında Türkiye'nin seçim tecrübesi ve birikimi bu yöndeki iddiaları desteklememektedir.

Türkiye'nin anayasal birikimi yaklaşık yüz elli yıla ulaşmış ve çok partili seçim tecrübesi ise yüz yılı aşmıştır. Osmanlı Devleti'nde İkinci Meşrutiyet döneminde birden fazla partinin yarıştığı seçimler yapılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti tarihinde ise ilk defa 1946 yılında çok partili seçimler yapılmışsa da serbest ve adil bir ortamda yapılan ilk seçimler 14 Mayıs 1950 tarihlidir. Bunca yıllık tecrübe ve birikime rağmen, gündeme getirilen seçim güvenliği tartışmaları hem Türk milletinin oyuna sahip çıkma kararlılığı hem de siyasi partilerin seçim tecrübesi karşısında karşılık bulmamaktadır.

2023 Seçimlerinde Boşa Çıkan Kaos Senaryoları

Geçtiğimiz yıl yapılan Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekilliği Genel Seçimleri yaklaşırken seçimlerin adil ve özgür bir ortamda yapılamayacağı iddia edilmiş, hatta birçok kaos ve kıyamet senaryosu gündeme getirilmişti.

Öncelikle seçim hukuku alanında çok sayıda mesele tartışmaya açılmış ve bunlar üzerinden seçimlerin meşruiyeti sorgulanmıştır. İki defa seçilme kuralı gereği Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın adaylığının mümkün olmadığı, 2022 yılında yapılan seçim kanunu değişikliklerinin 14 Mayıs seçimlerinde uygulanamayacağı, seçimlerin Cumhurbaşkanınca yenilenmesi kararı ve bakanların milletvekili adaylığı gibi birçok konu gündeme getirilmiştir. Bu tartışmalar ve itirazlar, Yüksek Seçim Kurulu kararları ile sonlanmıştır.

Bu hukuksal tartışmaların yanında, yüzyılın felaketi olarak nitelenen 6 Şubat depremlerinden sonra seçimlerin erteleneceği iddia edilmiştir. Birçok muhalif yazar ve siyasetçi seçimlerin deprem gerekçesiyle erteleneceği ve bu erteleme kararının Anayasaya aykırı olduğu dile getirilmiştir. Oysaki o dönemde hiçbir AK Partili yetkili erteleme yönünde bir açıklama yapmamıştı. Buna rağmen sanki bu yönde bir niyet veya girişim varmış gibi böyle bir kararın darbe anlamına gelebileceği şeklinde tehdit düzeyinde açıklamalar yapılmıştır. Nitekim seçimlerin ertelenmesi bir tarafa, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın kararı ile seçimler kırk gün erkene alınmıştır. Sonuçta yaşanan büyük felakete rağmen deprem bölgesinde seçimler başarılı ve düzenli bir şekilde gerçekleştirilmiştir.

Bu hukuki itirazlar ve eleştiriler belli bir düzeye kadar anlaşılabilir. Ancak daha vahim olanı kaos ve kıyamet senaryolarıdır. Seçimlerden önce sırf seçmen tercihlerini etkilemek amacıyla Türkiye'nin Suriye'de PKKPYD'ye karşı askeri operasyonlar yapacağı, PKK ve diğer terör örgütlerinin büyük şehirlerde ses getirecek saldırılar gerçekleştireceği, Doğu Akdeniz'de ve Ege'de Yunanistan ile çatışmaya varan gerginlikler çıkarılacağı gibi iddialar gündeme getirildi. Ancak seçimden önceki süreçte, devleti zan altında bırakan bu kaos senaryolarının hiçbiri gerçekleşmedi.

Hatta PKK terör örgütünün İstiklal Caddesi'nde 15 Kasım 2022 günü gerçekleştirdiği ve altı kişinin ölümüyle sonuçlanan terör saldırısı sebebiyle, saldırının faili yerine iktidarı suçlayan ve saldırının seçimi etkileme amacı taşıdığını ileri süren çok kişi oldu. Saldırının failleri yakalandığı halde, PKK'nın adını anmadan uzun süre spekülasyon yapıldı. Devletin kurumlarının açıklamaları yerine terör örgütünün beyanlarına itibar edildi. Bütün bu olumsuz yaklaşımlara rağmen Türkiye, sonuçları etkileyecek bir olay yaşanmaksızın seçim dönemine güvenli ve huzurlu bir şekilde girmeyi başardı.

Seçimden önce ve kampanya dönemi boyunca korunan güvenlik ve huzur ortamı, oy verme gününde de devam etti. Seçim günü sandıklarda neredeyse hiçbir olay yaşanmadı. Yüzde seksen yedi gibi son yılların en yüksek katılımının olduğu seçimlerde seçmenler, özgür bir ortamda, herhangi bir baskı ya da zorlama söz konusu olmaksızın oylarını kullandı. Sonuç olarak 2023'te yapılan bu iki turlu seçim, Türkiye'de seçmenin büyük bir demokratik olgunluk göstererek oyuna sahip çıktığını ve her türlü demokrasi dışı senaryoyu reddettiğini gösterdi.

Seçimlerin Güvenliği ve Bağımsızlığının İki Güvencesi: Yargı Yönetimi ve Denetimi ile Siyasi Partilerin Katılımı

Türkiye'de seçimlerin serbest ve güvenli yapılmasını anayasal ve yasal düzeyde temin eden iki temel güvence vardır. Bunlar;

1- Seçimlerin yargı organlarının yönetimi ve denetimi altında yapılması,

2- Seçimlerin yönetimi ve denetimine siyasi partilerin de katılmasıdır.

Demokratik seçim ilkelerinden birisi seçimlerin yargı organlarının denetimine açık olmasıdır. Buna göre seçimlerin yönetiminin yasama organı veya bir idari organda olması ancak yargısal denetiminin mümkün olması ile mümkündür. Türkiye ise daha güvenceli bir şekilde seçim işlerinin denetimi yanında seçimlerin yönetimini de yargı organlarına vermiştir. Anayasa'ya göre seçimler yargı organlarının genel yönetimi ve denetimi altında yapılır. (m.672 ve m.79) Buna göre Türkiye'de sadece seçimlerin denetimi değil yönetimi de yargı organlarına verilmiştir.

Yüksek Seçim Kurulu'nun üyeleri, Yargıtay ve Danıştay üyeleri arasından kendi genel kurullarınca seçilmektedir. 1982 Anayasası m.794:"Yüksek Seçim Kurulu yedi asıl ve dört yedek üyeden oluşur. Üyelerin altısı Yargıtay, beşi Danıştay Genel Kurullarınca kendi üyeleri arasından üye tam sayılarının salt çoğunluğunun gizli oyu ile seçilir." Görüldüğü üzere YSK üyelerinin seçiminde herhangi bir siyasi veya idari organın yetkisi yoktur. Üyeler iki yüksek mahkemenin genel kurulları tarafından ve kendi üyeleri arasından seçilmektedir.