Geçtiğimiz günlerde iki gün süren "İstihdam İçin Mesleki Eğitim Programı"na katıldım. Program boyunca mesleki eğitimin sorunları, çırak bulma güçlüğü, usta yetiştirme süreçleri ve gençlerin istihdamdaki yeri detaylı şekilde ele alındı.

Eğitim hem öğreticiydi hem de gerçek sorunlara dokunuyordu. Fakat şunu fark ettim:

Sorunlara çözüm aranıyor ama çözüm arayışları kendi değerlerimizden beslenmiyor.

Bu farkındalık beni bu yazıyı yazmaya yöneltti. Çünkü kalıcı bir mesleki eğitim modeli istiyorsak, önce kendi tarihî mirasımıza dönmek zorundayız.

1300'lerde Doğan Bir Miras: Ahilik Teşkilatı

Ahilik, 13. yüzyılın sonlarında (yaklaşık 1200'lerin sonu – 1300'lerin başları) Anadolu'da Ahi Evran tarafından kurulan bir esnaf, eğitim ve ahlak örgütlenmesidir.

Ahilik, yalnızca meslek öğretmenin değil; insan yetiştirmenin, toplum inşa etmenin ve üretimi ahlaki zemine oturtmanın modelidir.

Ahiliğin katkıları somuttur:

Şehir güvenliği: Ahi yiğitlerinin oluşturduğu yapı, Osmanlı'da şehir asayişinin örgütlenmesinde temel model oldu.

Ekonomik düzenleme: Üretim kalitesi, fiyat kontrolü ve esnaf denetimi Ahilik üzerinden yürüdü; bu yapı daha sonra Osmanlı'nın lonca ve gedik sistemine dönüştü.

Eğitim ve terbiye: Ahilik, hem mesleki hem ahlaki eğitimi kurumsal bir çerçevede sunarak Osmanlı'daki mesleki eğitim sisteminin temelini attı.

Sosyal güvenlik: Ahi sandıkları; bugün sosyal güvenlik, yardımlaşma ve dayanışma sandıklarının ilk örnekleridir.

Bu nedenle Ahilik sadece bir esnaf teşkilatı değil; devlet kurumlarının şekillenmesine yön veren bir toplumsal modeldir.

Bir Zamanlar Usta Baba Yerindeydi… Şimdi Ne Oldu Bize

Geçmişte bir usta, çırağına şöyle diyebiliyordu:

"Oğlum, ben senin baban gibiyim."

Bu söz bir mecaz değildi.

Aileler gönül rahatlığıyla çocuklarını ustaya teslim eder; çocuk hem meslek öğrenir hem de ahlak, adab, kişilik ve sorumluluk kazanırdı.

Bugün ise toplumda bu güven zemini büyük ölçüde kayboldu.

Aileler hâlâ çocuklarının meslek sahibi olmasını istiyor ama:

Güvenilir bir işletme,

Ahlaki bir usta öğretici,

Sağlam bir eğitim ortamı

bulmakta zorlanıyor.

Tam da burada anlıyoruz ki:

Ahilik bugün her zamankinden daha gerekli.

Çünkü Ahilik mesleği öğretirken insanı da inşa eden bir yapıdır.

Beyaz Yaka Tutkusu ve Artan Genç İşsizliği

Toplumda yıllardır süren "beyaz yaka" tutkusu, üniversite mezunu işsiz ordusunu büyütürken, sanayi ve esnaf kesimi çırak, kalfa ve usta bulmakta zorlanıyor.

Meslek eğitimi itibarsızlaşmış durumda.

Oysa gençler doğru ortamı bulduğunda mesleğe yönelmeye istekli.