Son 50 yıllık ABD dış politikasına yön veren politikaların baş mimarı Henry Kissinger evvelsi gün vefat etti.

Kissinger Eylül 1973-Ocak 1977 arasında, Gerald Ford ve Richard Nixon'un başkanlıkları döneminde ABD Dışişleri bakanı olarak görev yapmıştı.

Nixon ile yakın işbirliği içinde çalışan Kissinger, 1969 ve 1970'te Kamboçya'ya gizli bombardımanlar da dahil olmak üzere Vietnam Savaşı'nın sona ermesi kararında etkili oldu. 1973'te Nobel Barış Ödülü'nü kazanan Kissinger'ın ödülü en tartışmalı ödüller arasında yer aldı.

CIA'nın dünyanın her bir yanında asker ve sivil operasyonlara karıştığı bilinmektedir. 1976 yılında, ABD Dışişleri Bakanlığı'nda (State Department) "CIA'nın askeri darbelere karışması konusunda ABD artık bugibi işlere karışmıyor"diyerek CIA'nın müdahalesini kabul etti.

Ben bu sözleri "Onun ağzından bizzat duydum."

Bu konuyu Temmuz 2022'de Cumhuriyet'te kısaca yazmıştım. Bu yazımda olayı temel çizgileriyle anlatacağım. Önce Kissinger hakkında özet bir bilgi.

ALMANYA DOĞUMLU

Kissinger, Mayıs 1923'te Alman ev kadını bir anne ve öğretmen bir babanın çocuğu olarak doğdu.

Aile daha sonra ABD'ye göç etti. Kissinger Harvard'da okudu ve Yahudi kökenli ABD vatandaşı oldu.

Dış politika ile ilgili olarak yazdığı kitaplar ve makaleleri nedeniyle Harvard Üniversitesi'nde öğretim üyesi olarak çalıştı. 1969-1975 yılları arasında "ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı" olarak görev yaptı.

Kissinger'ın Diplomasi, Dünya Düzeni, Liderlik, Çin Üzerine olmak üzere yazılmış çok önemli kitapları vardır.

1974 yılında Ecevit hükümetinin gerçekleştirdiği Kıbrıs Çıkartması günlerinde Türk-Amerikan ilişkilerinin bu en hassas döneminde ABD Dışişleri bakanı olarak olayların içinde bulundu.

Kıbrıs Çıkartması sırasında Ecevit'le yaptığı telefon görüşmelerinden bazılarının dökümünü daha sonra anılarında kullandı.

ECEVİT'LE HARVARD'DA TANIŞTI

Ecevit ve Kissinger, Kıbrıs krizinden çok seneler öncesinde birbirini tanıyordu.

1957 seçimleri öncesi gazeteci olarak Rockefeller bursuyla ABD'ye gidip Harvard Uluslararası Semineri'ne katılan Ecevit, o dönem öğretim üyesi olan Kissinger'dan dersler aldı. Bu nedenle aralarında bir dostluk ilişkisi vardır.

ECEVİT ABD'DE

1974 Kıbrıs Barış Harekâtı'ndan sonra Bülent Ecevit'in etkinliği, tanınırlığı ve ünü bütün dünyaya yayılmıştı. 1976 yılının sonbaharında ABD başkanlık seçimlerine gidiyordu. Bir yıl sonra da 1977'de Türkiye'de seçim yapılacaktı.

Muhalefet lideri olan Ecevit, bu aşamada ABD tarafından Amerika'ya davet edildi. Bu resmi davete Bülent Ecevit'in eşi Rahşan Ecevit, eski Milli Savunma Bakanı eski Moskova ve Paris büyükelçisi Bursa milletvekili Hasan Esat Işık, İzmir milletvekili, merkez yönetim kurulu üyesi ve CHP Genel Basın Sözcüsü Alev Coşkun ve basın danışmanı Orhan Koloğlu eşlik ediyordu.

Ecevit önce New York'ta "Council of Foreign Relations"ta bir konferans verdi. Ertesi gün ünlü Waldorf Astoria Oteli'nin lobisinde New York'taki Türklere seslenirken bir Rum militan silahını çekerek Ecevit'e suikast girişiminde bulundu ancak ABD'li korumalar tarafından bu suikast önlendi. (Bu, ayrı bir yazının konusudur.)

KARARLILIK

Bu olaydan hemen sonra o gece otelde Ecevit'in odasında durumu analiz ederken Kissinger'dan geçmiş olsun telefonu geldi.

Kissinger, ayrıca Kıbrıs olayları sonrası ABD'deki Rum azınlığın çok gergin olması nedeniyle Ecevit'in bu gezisini ertelemesini rica etti. Ecevit ABD'de Washington, Şikago gibi kentleri ziyaret edecekti. Ecevit kibar ancak çok kararlı bir biçimde yanıt verdi. Geziye devam edeceğini, ABD hükümetinin kendisini korumakta acizlik gösterirse bunun sorumluluğuna da katlanması gerektiğini bildirdi.

Telefon görüşmesi bitince bu kararlılığı nedeniyle hepimiz Ecevit'i kutladık.

DEMOKRASİYE BAĞLILIK

Ecevit, ABD'deki konuşmalarında demokrasinin erdemi üzerinde duruyor, ABD için "en eski demokrasi, en yeni cumhuriyet" tanımlamasını yapıyor ve ABD yönetiminin bütün dünyada demokrasiye destek vermesi gerektiğini söylüyordu.

Burada anımsatılması gereken önemli nokta şudur: Güney Amerika'da, Şili'de 1973 yılında ABD destekli bir darbe yapılmış ve solcu lider Allende öldürülmüştü. Ecevit bundan söz etmeden ABD'yi demokratik kurallara davet ediyordu.

Gezinin ikinci durağı Washington DC idi. Dışişleri Bakanı Kissinger, eski öğrencisi Ecevit'i makamında kabul etti. Ecevit bu davete yanına Türkiye'nin ABD Büyükelçisi Melih Esenbel'i alarak gitti. Muhalefet lideri Ecevit, dış politikada devletle birlikte hareket etme yolundan ayrılmıyordu. Kissinger, Ecevit'le ikili konuşma sonrasında saat 13.00'te ABD Dışişleri Bakanlığı'nda bir öğle yemeği yedi.

KISSINGER'I RAHATSIZ EDEN SORU