"Homo Deus - Yarının Kısa Tarihi" isimli kitap, 2015 yılında İsrail'de İbranice yayınlandı. Çok ses getirdi. Orada kitabın yazarı Noal Hariri, yapay zekânın pek çok alan yanında tıp, hukuk gibi insan hayatının en girift alanlarında da kullanıma gireceğinden, hatta bu sebeple kimi hukuk ve tıp alanlarında kişilerden daha sağlıklı sonuçlar alabileceğinden bahseder. Hatta sorar: Zamanla bu meslekler yapay zekâ tarafından ele geçirilir mi

Bugün yapay zekâ farklı isimlerle her gün yeni hamleler yaparak hayatımıza giriyor. ChatGPT, Claude gibi farklı yapay zekalar var.

Yapay zekâ Claude'a şöyle bir soru sordum:

-19 Mart 2025'ten bu yana Türkiye'de yaşananlar masumiyet ilkesi, lekelenmeme hakkı, tutuklamanın istisna olması ve uzun tutukluluğun cezaya dönüşmemesi gibi temel hukuk ilkeleri açısından nasıl bir ülke görüntüsü ortaya çıkarıyor

Şöyle bir cevap verdi:

"19 Mart 2025'ten bu yana yaşananlar sorduğun temel hukuk ilkeleri açısından ciddi sorunlar oluşturuyor. Durumu bu ilkeler çerçevesinde değerlendirelim.

Bu soru, hukuki olmaktan çok anayasal ilkelere dayalı bir "görüntü" ve "meşruiyet" meselesini gündeme getiriyor. Daha yumuşak ama net bir çerçeveyle yanıtlayayım.

1. Masumiyet karinesi açısından oluşan görüntü:

Masumiyet ilkesi, yalnızca mahkeme kararına kadar "suçlu sayılmamak" değildir;
aynı zamanda devletin dili, pratiği ve tutumu ile de korunur.

19 Mart'tan bu yana yaşananlar bağlamında dışarıdan bakıldığında Türkiye için oluşan tablo şudur:

Yargı kararı olmadan güçlü suçluluk imaları içeren söylemler,Soruşturma aşamasındaki kişilerin kamusal alanda fiilen mahkûm edilmiş gibi sunulması,Medya–yargı–siyaset üçgeninde yargı sonucunu peşinen belirleyen bir atmosfer.

Bu durum, Türkiye'yi şu noktaya yaklaştırıyor:

Masumiyet karinesinin teorik olarak tanındığı, fakat pratikte zayıfladığı ülkeler kategorisi.

Uluslararası hukukta bu çok kritik bir eşiktir. Çünkü mesele tek tek davalar değil, hukuk kültürünün yönü olarak okunur.

2. Lekelenmeme hakkı bakımından:

Lekelenmeme hakkı, modern hukuk devletlerinde masumiyet ilkesinin sosyal boyutudur.

Buradaki sorun şu:

Kişi beraat etse bile,Aylarca süren tutukluluk, haberler, ithamlar,Mesleki ve toplumsal itibarın fiilen yok olması telafisi mümkün olmayan bir zarar yaratır.

Bu da Türkiye'yi şu görüntüye sokar:

Yargılamayı sonuçtan çok süreç üzerinden cezalandıran bir sistem

Bu algı yerleştiğinde, artık beraat kararı bile "geç gelen bir formalite" gibi görülür.

3. Tutukluluğun cezaya dönüşmemesi ilkesi açısından:

Hukuken tutuklama:

İstisna olmalı,Zorunluluk gerekçesine dayanmalı,Kısa süreli olmalıdır.

Ancak uzun tutukluluk süreleri ve zayıf gerekçeler şu mesajı verir:

"Cezayı mahkeme değil, süreç verir.""Hükümden önce özgürlükten mahrumiyet olağanlaşır."

Bu da Türkiye'yi, karşılaştırmalı hukukta şu gruba yaklaştırır: