Orta Doğu'nun iki önemli aktörü İran ve İsrail arasında uzun yıllardır dolaylı olarak varlık gösteren çatışmalar, son dönemde boyut geliştirerek doğrudan savaşa dönüştü. İsrail'in "önleyici" operasyonu ile yeniden yükselen füzeler karşısında dünya kamuoyunda savaşın sadece iki ülke arasında sınırlı kalmayıp, bölgesel ve küresel boyutlara ulaşma ihtimali tartışılmaktadır. Hâlihazırda bölgede taraf olmayan ülkeler dahi, hava sahalarını uçuşlara kapatmak zorunda kalırken sürecin bir noktada tarafları masaya, diplomasiye mecbur bırakacağı değerlendirilmektedir. İsrail, savaşın uzamasıyla ortaya çıkabilecek, yönetemeyeceği risklere çözüm ararken İran ise stratejik kayıplar ile yıldırma, caydırma arayışında.

Önleyici Taarruz ve İstihbarat

İsrail, "önleyici" olarak nitelendirdiği ve "komuta kontrol" taarruzunu da içeren "Yükselen Aslan" harekâtında sürpriz faktörleri kullandı. İsrail ilk dalgada savaş uçaklarının yanı sır,a İran'ı ana karasından kayda değer şekilde hedef alırken kullanılan sistemler kadar önemli istihbarat çalışmalarından söz edilmektedir. İsrail istihbaratının İran'ın başkenti Tahran'da üç katlı binada kamikaze İHA üretirken aynı zamanda bunları işletecek / konuşlandıracak elemanları hazır bulunuyordu. Bunun yanı sıra İsrail üretimi güdümlü füzeler yine İran topraklarına sokularak harbe hazır duruma getirilerek hava savunma sistemlerinin imhasında kullanıldı. İstihbarat savaşları devam ederken, İran istihbaratı gösterdiği zafiyeti/başarısızlığı örtmeye çalışmaktadır. Zafiyetin birçok sebebi olabileceği gibi gelinen noktada sonuçları konuşulmaktadır; üst düzey askeri yetkilileri yatak odalarında, birçok kara tabanlı taarruz ve savunma sistemi hangarında hedef alındı.

Mutlak Hava Üstünlüğü

ABD ile olan özel ilişkileri İsrail'e özel konfigürasyonlarda hava araçlarının kazandırılmasına olanak sağlamaktadır. İsrail hava gücüne önem atfetmiş organizasyondan platforma kendi ihtiyaçlarına yönelik (yazılımsal ve donanımsal) optimum çözümlere sahip olmuştur; F-16I Sufa, F-15I Ra'am ve F-35I Adir sadece birkaç örnektir. Bahse konu platformlarda gelişmiş radar ve sensörlerin yanı sıra uzun erimli, hassas taarruza uygun silah sistemleri kullanılmaktadır. İsrail'in; Rampage hava-yer füzesi, Delilah seyir füzesi ve sığınak delici hassas güdüm kitli mühimmatlar kullandığı görülmektedir. Tüm bunlara ek İsrail'in ürettiği Hermes 900 ve Heron S/İHA'lar, Harop dolanan kamikaze İHA'lar eklenince, İran'ın geniş ana karasında her nokta hedef alınabilmektedir. Tüm bunları tamamlayıcı olarak gelişmiş siber, uzay, radar, sensör ve elektronik harp gibi yetenekleri ile İran'dan oldukça ayrışmaktadır.

Hava Savunmada Geç Kalmışlık

İran'ın mevcuttaki hava savunma unsurları Rus (Sovyet) temelli sistemlerden oluşmaktadır. Süreç içerisinde İran kendi yatırımlarıyla; radar, füze vd. sistemlerin yerel versiyonlarını geliştirdi. Bu haliyle İran'daki mevcut sistemler, modern batılı sistemlere kıyasla zayıf kalmaktadır. İran'ın katmanlı yapısında; Bavar-373, Talaash, Khordad, Joshan ve Khatam başlıca yerel üretim hava savunma sistemleridir. Ayrıca; Borhan komuta ve kontrol sistemi, Alborz 3D alçak irtifa radarı, Quds (Kudüs) radar sistemi ve Sayyad-4 serisi gibi önleyici hava savunma füze çözümleri bulunmaktadır. İran envanterindeki çözümlerin sahadaki performansı tartışmalıdır: Alborz 3D radarı, teoride uzun menzilli algılama kapasitesiyle alçak irtifada uçan İHA vb. hedefleri de tespit edebilmelidir. İran'ın en gelişmiş yerel üretim Bavar-373 ve Rus yapımı S-300 hava savunma sistemleri kritik bölgeleri korumak için kullanılmaktadır. Önleme menzil ve irtifaları en yüksek olan bahse konu sistemlerin nicelik olarak yetersiz, nitelik olarak ise İsrail'in sahip olduğunun altında olduğu değerlendirilmektedir. Ayrıca yapının İsrail Hava Kuvvetleri'nin elektronik harp (destek ve taarruz) uygulamalarına karşı kırılgan olduğu görülmektedir.

Balistik Füzelerle Arayış

İsrail'in saldırılarından neredeyse 24 saat sonra İran ilk aşamada kamikaze İHA sistemlerini ve takiben balistik füzelerini kullanarak karşılık verebildi. İran tarafından "Gerçek Vaat" olarak adlandırılan operasyonlarda İsrail'deki enerji altyapıları ile askeri noktalar hedef alındı. Hava sahasında hakimiyet sağlanamaması ve İsrail'in yoğun keşif faaliyetleri karşısında İran balistik füze saldırısı için karanlık çöktükten sonraki zamanları tercih etmektedir. Kamikaze İHA olarak Shahed-136 (düşük hızda seyir) ve Shahed-238 (jet motorlu-hızlı) kullanılırken kayda değer isabet, etki oluşturulamadı.

İran'ın taarruz kabiliyetinde balistik füzeler, seyir füzeleri daha etkin rol alırken çeşitli kabiliyette orta menzilli balistik füze (MRBM) envanteri bulunmaktadır. Envanterdeki Shahab füzeleri modifiye edilerek Ghadr (1.600 km) balistik füzesi (MRBM) olarak yeniden yapılandırıldı. Yine Emad-1 / 2 (2.000+km) sıvı yakıtlı balistik füzeleri Ghadr füzesinin modifiye edilmiş versiyonudur.

İki kademeli katı yakıt teknolojili Sajjil (Seccil) balistik füze (MRBM) ailesinin gelişmiş manevra ve vuruş kabiliyetine sahip olduğu değerlendirilmektedir. Yaklaşık 750 kg harp başlığı taşırken yine yaklaşık 2 bin km menzile sahiptir. Seccil füzesinin geliştirme sürecinde sorunlar yaşanırken nihayetinde ise İran'ın en muhtemel nükleer başlık taşıyıcı füzesi olacağı değerlendirilmekteydi. İran'ın diğer füze sistemlerinden Haj Qasem Soleimani (1.400 km) ve Kheibar Shekan (1.450 km) ise Fateh ailesi füzelerin temel tasarım ilkelerini kullanırken farklı menzillere sahiptirler. Khorramshar balistik füzesi (MRBM) bin 800 kg harp başlığı taşırken ve 2 bin km menzile sahipken, Khorramshar-2 balistik füzesi üç farklı tipte savaş başlığı taşıyabilmektedir. Hipersonik füze Fattah'ın ise bin 400 km menzile ve terminal fazda 15 Mach'a (ses hızının 15 katı) varan hızlara ulaştığı iddia edilmektedir. İran saldırılarında farklı kabiliyette ve tiplerler füzeleri birlikte kullanarak füze önleme sistemlerini aşmaya çalışmaktadır. İran, Seccil füzeleriyle birlikte Fattah'ın da kullanılarak sonuç alındığını açıkladı.

Katmanlı Hava ve Füze Savunma

Halihazırda katmanlı ve entegre hava savunma şemsiyesine sahip olan İsrail, gelen tehditleri önlemede; hava savunma füze sistemleri, savaş uçakları, helikopterleri vd. kullandı. İran'dan gelen kamikaze İHA'lar İsrail hava sahasına girmeden üçüncü ülkelerin hava sahasında hava-hava füzeleri ile düşürdü. Bu süreçte kamikaze İHA'ları önlemek için taarruz helikopterleri kullanıldı. İran'ın jet motorlu kamikaze İHA'lar kullanması ise yine savaş uçaklarının hava-hava füzeleriyle önleme yapmasına yönlendirdi.