Hükümetin çok sevdiği bir terim var.

"Fahiş fiyat."

Özellikle 2018 yılından beri süre gelen kur artışları ve Nas'a uygun düşük faiz politikası enflasyonu tetikledi.

Artan fiyatlar karşısında; hükümet ekonomi politikasında yaptığı hataları düzeltmek yerine şirketleri suçlamayı tercih etti.

Fahiş fiyat ve stokçuluk iddiaları gündemlerinden bir türlü düşmedi.

İktisatta fahiş fiyatın karşılığının bulunmadığını bu köşede ayrıntılı biçimde ele aldım. (1552022)

Gelin görün ki hükümetin iktisat anlayışıyla bizim bildiğimiz iktisat bir türlü yan yana gel(e)miyor.

TBMM'ye sunulan bir kanun teklifi var.(352024)

Teklifte fahiş fiyat uygulayanlara ve stokçuluk yapanlara verilecek para cezalarının önemli ölçüde artırılması öngörülüyor. Teklif kanunlaşırsa belirli durumlarda işyeri kapatma cezası da verilebilecek.

Yakınlarda bir kamu kurumunun daha "fahiş fiyat" iddiasına tanık olduk.

Ama bu şikâyet karşısında, yetkili kurumların seslerini duyamadık.

Şikâyet konusu neydi

Gelin bir bakalım.

MAMAK METROSU

Ankara Büyükşehir Belediyesi (ABB) 31 Ocak, 2024 günü bir ihale yaptı. İhaleye önceden yeterlilik alan dokuz firma katıldı. Mamak Metrosu olarak bilinen proje Ankara'da Dikimevi ve Natoyolu'nu birbirine bağlayacak.

İhale Avrupa İmar ve Kalkınma Bankasının (EBRD) ihale düzenlemelerine göre yapıldı. İhalede benimsenen yöntem ön yeterlilik ve açık ihale usulüydü.

ABB Mamak Metro hattı ihalesini "fahiş fiyat" nedeniyle iptal ettiğini açıkladı.

İhaledeki en düşük teklif 575 milyon 141 bin 666,9 avroydu. ABB'nin hesapladığı yaklaşık maliyet ise 370 milyon avroymuş.

Bu durumda ihaledeki en düşük teklif ABB'nin hesapladığı yaklaşık maliyetin 55 üzerinde oluşmuş ve bu teklif "fahiş" bulunarak ihale iptal edilmiş.

Buraya kadar olan biten vakıa.

Bizim bir katkımız yok.

Değerli okur bizim katkımız bundan sonra başlayacak.

Nasıl mı

Devam edelim.

FAHİŞ FİYAT DENETİMİ

Bu ülkede fahiş fiyat denetiminden sorumlu iki önemli kurum bulunmaktadır.

Birincisi "Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu."

Kurul 17 Nisan, 2020'de kuruldu.

Kurul, fahiş fiyat artışı ve stokçuluk uygulamalarına yönelik denetim ve incelemelerde bulunmaktan ve gerektiğinde idari para cezası uygulamaktan sorumludur.

Ticaret Bakanlığı'nın internet sitesinden öğreniyoruz ki Kurul bugüne kadar toplamda 103 milyon 160 bin 995 TL idari para cezası uygulamış.

İdari para cezası uygulanan işletmeler arasında hazır beton ve çimento işletmecileri de var.

Bu bilgi neden önemli

Çünkü Mamak Metrosu da bir yapım işi. Yani Kurulun idari para cezası uyguladığı çimento ve hazır beton sektörüyle eşdeğer.

Mevzuat fahiş fiyat artışını "olağanüstü hâl, afet ve ekonomik dalgalanma dönemleri ile diğer acil durumlarda üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler tarafından satışa sunulan ve kamunun temel ihtiyaçlarını karşılamak için zorunlu olan mal ve hizmetlerin fiyatında girdi ve diğer üretim maliyetlerindeki artış gibi haklı bir sebebe dayanmaksızın yapılan aşırı ve adil olmayan artışı" şeklinde tanımlıyor.

Peki şu anda ekonomik bir dalgalanma döneminde miyiz

Tabii ki evet.

İnanmayanlar Hazine ve Maliye Bakanı'nın açıklamalarını izlesinler. Ya da ülkeye gelmekte nazlanan yabancı sermayenin ürkek tutumuna baksınlar. Ya da emeklinin ve asgari ücretlinin feryatlarına bir kulak versinler.

İkinci sorumuzu da şimdi soralım.

Peki, metro taşımacılığı kamunun temel ihtiyaçlarını karşılamak için zorunlu olan bir mal ve hizmet midir

Evet, ulaşım devlet tarafından sunulması gereken zorunlu bir kamu hizmetidir.

Aynı zamanda toplu taşıma çevrenin korunması için gereken konuların başında gelmektedir.

Şimdi de üçüncü bir soralım.

Değerli Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu, ABB'nin Mamak Metrosu ihalesindeki "fahiş fiyat" tespitini incelemeye uygun görüp gündeminize almayı düşünür müsünüz

Halkın temel ihtiyacı olan toplu taşıma hizmetinde teklif edilen fahiş fiyat "zorunlu bir kamu hizmeti" olan metro projesine zarar vermiş olabilir mi

Bu sorular burada dursun ve devam edelim.

REKABET KURULU

İktisat "fahiş fiyat" konusunda görüş birliğine varmamıştır.

Ders kitabı der ki "rekabetçi piyasalarda fahiş fiyat veya aşırı kâr pazara girişleri cazip hale getirecektir."

Pazara yeni giren firmalar arzı artıracak ve böylece fiyatlar düşecektir.

Yani piyasalarda olası fahiş fiyatlar kısa vadeli bir sorundur. Uzun vadede piyasa bu sorunu çözecektir.

Kamu politikalarının öncelikli görevi pazara giriş ve çıkış engellerini ortadan kaldırmak ya da en aza indirmektir.

Fahiş fiyattan bahsedebilmek için iktisada göre öncelikle "bir firmanın hâkim durumda olması" veya "firmaların kartel anlaşması yapması"