102 yıl önce imzalanan 433 maddelik Sevr'i okuduğunuzda, 102 yıl sonra bugün Türkiye Cumhuriyeti düşmanlığının hâlâ Sevr ekseninde şekillendiğini göreceksiniz., Geçen hafta bu sayfada "11 soruda Sevr Antlaşması"nı anlatmıştım. Bugün ise 433 maddelik Sevr Antlaşması'nın içeriğinden, Sevr'in yaratmaya çalıştığı bölünmüş, küçültülmüş, geri bırakılmış, savunmasız ve bağımlı Türkiye'den söz edeceğim. Türkiye için Sevr'in neden bir "hezimet", Lozan'ın neden bir "zafer" olduğunu göstermeye çalışacağım.SEVR'DE SINIRLAR 10 Ağustos 1920'de imzalanan Sevr Antlaşması, Türkleri Anadolu'nun ortasına sıkıştırmayı hedefliyordu.Sevr'e göre; Batıda Doğu Trakya (Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, Gelibolu), Gökçeada ve Bozcaada Yunanistan'a verilecekti. İzmir ve civarı da aşamalı olarak Türkiye'den koparılıp Yunanistan'a bağlanacaktı. (Md. 84-87, Md. 65-83)Kuzeydoğuda, 1914 öncesindeki sınırlar geçerli olacak: Artvin, Erzurum'un kuzeydoğusu ve Iğdır'a kadar Kars Türkiye dışında kalacaktı. (Md. 274)Güneyde Suriye sınırı: Ceyhan, Osmaniye, Dörtyol, İskenderun-Antakya, Maraş'ın Güneyi, Gaziantep, Birecik, Urfa, Mardin, Cizre, Nusaybin Suriye'ye verilecekti. (Md. 27).Osmanlı Devleti, sınırları dışında kalan topraklar (Suriye, Irak, Filistin, Ürdün, Libya, Tunus, Fas, Mısır, Hicaz) üzerindeki tüm haklarından vazgeçecekti. (Md. 132, 94-98, 100-112,118-121). Türkiye, Sudan ve Kıbrıs haklarından da vazgeçecekti. Kıbrıs, İngiliz topluluğuna katılacaktı. Kıbrıs'ta doğan veya Kıbrıs'ta oturan Türkler İngiliz uyruğuna geçecekti. (Md. 113-117)Ege'de Gökçeada ve Bozcaada dâhil bütün Ege adaları Yunanistan'a bırakılacaktı. (Md. 84) Türkiye, İtalyan işgali altında bulunan 12 Ada ile bunlara bağlı bütün adacıkları İtalya'ya bırakacaktı. (Md. 122)Sonuç olarak Sevr'de Trakya sınırı Çatalca hattından biraz ilerideki Podima-Kalikratya hattıydı. Lozan'da Karaağaç bizde olmak üzere Meriç hattını kabul ettirdik. Böylece Doğu Trakya'nın tamamını kurtarıp yeniden vatan toprağı yaptık. Sevr'de Yunanistan'a bırakılan İzmir ve civarının egemenliğini Lozan'da söz konusu bile ettirmedik. Sevr'de Osmaniye, Ceyhan, Dörtyol, Maraş'ın güneyi, Gaziantep, Birecik, Urfa, Mardin, Cizre, Nusaybin Suriye'ye bırakılırken Lozan'da 20 Ekim 1921 tarihli Ankara Antlaşması kabul edilerek -Hatay hariç- tüm bu il ve ilçeler Türkiye'de kalmak üzere Suriye sınırı çizildi. Sevr'de Artvin, Erzurum'un kuzeydoğusu ve Iğdır'a kadar Kars Türkiye dışında kalırken Lozan'da buraların Türkiye'ye ait olduğu tescillendi. Sevr'de Yunanistan'a bırakılan Gökçeada ve Bozcaada Lozan'da kurtarılıp yeniden Türk topraklarına katıldı. Ayrıca Yunanistan'ın elindeki adaların Lozan'da "gayri askeri statüde" olması kabul ettirildi.Üstteki harita Sevr Antlaşması'na göre alttaki harita Lozan Antlaşması'na göre Türkiye'nin sınırlarını gösteriyor.Batı'nın Türkiye'yi Bölme PlanıSevr Antlaşması'na göre -Doğu Anadolu'da Ermenistan, Güneydoğu Anadolu'da ise aşamalı olarak Kürdistan devletleri kurulacaktı. Böylece Türkiye paramparça edilecekti.Sevr'e göre Türkiye, Ermenistan'ı tanıyacaktı. Erzurum, Trabzon, Van ve Bitlis illerinde Türkiye ve Ermenistan arasındaki sınırı ABD Başkanı belirleyecekti. Türkiye, Ermenistan'ın denize çıkışını ve söz konusu sınıra bitişik bütün Osmanlı topraklarını askersizleştirmeyi kabul edecekti. Ayrıca Türkiye, Ermenistan'a bırakılacak topraklar üzerindeki bütün haklarından vazgeçecekti. Ermenistan-Türkiye sınırı iki ülke tarafından belirlenemezse Müttefik Devletlerce belirlenecekti. (Md.88-93)Sevr'e uygun olarak ABD Başkanı Wilson, 22 Kasım 1920'de Ermenistan'ın sınırlarını çizdi. Başkan Wilson'un çizdiği haritaya göre Ermenistan, bugünkü Rize, Trabzon, Giresun'un bir bölümü, Gümüşhane, Bayburt, Erzincan'ın bir bölümü, Erzurum, Muş, Ağrı, Bitlis ve Siirt'in bir bölümü ile 1914 sınırları dışında kalan Erzurum'un kuzeydoğusu ile Kars'ı ve Rus Ermenistan'ındaki eski illeri kapsıyordu.1920 yılının sonunda Türk orduları Gümrü'ye girdi. Yenilen Ermeniler barış istedi. 2 Aralık 1920'de TBMM, Ermenilerle Gümrü Antlaşması'nı imzaladı. Böylece ABD Başkanı Wilson'un çizdiği Ermenistan haritası geçersiz hale geldi. Bu sayede Sevr Antlaşması'na ilk darbe, imzalanmasından yaklaşık 4 ay sonra Gümrü Antlaşması'yla vuruldu.Lozan'da, Anadolu'da "Ermeni yurdu" kurulmasını kabul etmedik.Sevr Antlaşması'nın yürürlüğe girmesinden sonra 6 ay içinde İstanbul'da toplanacak İngiliz, Fransız ve İtalyan temsilcilerden oluşan bir komisyon, Fırat'ın doğusu, Ermenistan'ın güneyi ve bu antlaşma ile belirlenmiş Suriye ve Irak sınırlarının kuzeyinde Kürtlerin sayıca fazla olduğu bölgenin "yerel özerkliğini" belirleyecekti. Osmanlı, bu komisyonun alacağı kararı 3 ay içinde kabul edip uygulayacaktı. 62 maddede belirtilen bölgedeki Kürtler, "bu bölgedeki nüfusun çoğunluğu Türkiye'den bağımsız olmak istediğini kanıtlayarak" Milletler Cemiyeti'ne başvurmaları halinde Milletler Cemiyeti'nin onayıyla Türkiye, bu özerk bölgedeki bütün haklarından vazgeçecekti. (Md. 62-64).Atatürk'ün Nutuk'taki ifadesiyle bu konu Lozan'da "elbette söz konusu ettirilmemiştir." Lozan görüşmeleri sırasında bu konu gündeme geldiğinde TBMM'deki Kürt kökenli milletvekilleri de Türkiye'de Türklerin ve Kürtlerin bir bütün olduklarını ifade ederek bu projeye karşı çıktılar.Böylece emperyalizmin Sevr'de Türkiye'yi dinsel ve etnik olarak parçalama planı Lozan'da boşa çıkarıldı.Sevr'deki Boğazlar DevletiSevr'e göre Osmanlı Hükümetinin İstanbul'daki haklarına ve sıfatlarına dokunulmayacaktı. Osmanlı Hükümeti ile "Majeste Padişah" İstanbul'da oturmak ve İstanbul'u başkent tutmak özgürlüğüne sahipti. Fakat Türkiye, bu antlaşmadaki özellikle "soy, din ve dil azınlıklarının haklarına saygı göstermezse" Müttefikler İstanbul'u Osmanlı'dan geri alabilecekti. (Md. 36)Yani Sevr'e göre padişahlık ve halifelik devam edecekti. Cahit Kayra'nın dediği gibi İstanbul'da oturan halife "Müttefik Devletlerin, özellikle İngilizlerin hizmetinde bir halife olarak İslam dünyasının Batılılar tarafından yönetilmesine yardımcı olacaktı." (Cahit Kayra, Sevr Dosyası, Nasıl Yapıldı Nasıl Yırtıldı İstanbul, 2004, s. 86)Çanakkale Boğazı, Marmara Denizi ve Karadeniz Boğazı'nı kapsayan Boğazlar ayrım yapılmadan bütün savaş ve ticaret gemilerine açıktı.(Md.37)Boğazlar, Uluslararası Boğazlar Komisyonu tarafından yönetilecekti. Boğazlar Komisyonu, Britanya İmparatorluğu, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya ile -Milletler Cemiyeti'ne üye olmaları halinde- ABD, Rusya, Bulgaristan ve Türkiye'nin göstereceği temsilcilerden oluşacaktı. ABD, Britanya, Fransa, İtalya, Japonya ve Rusya temsilcilerinin 2 oyu olacaktı. Yunanistan, Romanya, Bulgaristan ve Türkiye temsilcilerinin her birinin ise 1 oyu olacaktı. Komisyon üyeleri Boğazlar Bölgesi içinde diplomatik ayrıcalıklardan ve dokunulmazlıklardan yararlanacaktı. Boğazlar Komisyonu Başkanlığı iki yıl süreyle 2 oya sahip ülkelerce yürütülecekti. (Md. 38-41, Md. 61-Ek). Boğazlar Komisyonu'na 1 oya sahip Osmanlı temsilcisi başkanlık edemeyecekti. Görüldüğü gibi Osmanlı Sevr'de açıkça ikinci sınıf ülke muamelesi görmüştü.Boğazlar Komisyonu, kendisine tanınan yetkileri Osmanlı hükümetinden tamamen bağımsız olarak kullanacaktı. Komisyonun özel bir bayrağı, özel bir bütçesi, kendi örgütü ve kendi polis gücü olacaktı. Bu polis gücü yabancı polis şeflerinin komutası altında olacaktı. (Md. 42, 48)Kapitülasyonlardan yararlanan devletlerin vatandaşları bu bölgede suç işlemeleri halinde konsolosluk mahkemelerinde yargılanacaktı. Bölgenin Yunan egemenliğindeki bölümünde işlenen söz konusu suçlara ise Yunan mahkemeleri bakacaktı. (Md. 49) Boğazlardan geçen gemilerden, alınan harçlar ve vergiler Boğazlar Komisyonu'na aktarılacaktı. Komisyon, Milletler Cemiyeti'nin ön kabulüyle yeni harçlar ve vergiler de koyabilecekti. ( Md. 53,54)Bu bölgedeki tüm istihkâmlar yıkılacak ve bölge silahsızlandırılacaktı. (Md. 177) Bu bölgedeki top ulaşımına uygun bütün kara ve demir yolları yıkılacaktı. (Md. 178). Türkiye bu bölgede telsiz ve telgraf istasyonu kuramayacaktı. (Md. 190). Boğazlar Bölgesi'ni yalnız İngiltere, Fransa ve İtalya askeri amaçla kullanabilecekti. (Md 1783) Boğazlar Bölgesi'ndeki Türk jandarması Müttefikler Arası İşgal Komutanlığı'na bağlı olacaktı. (Md. 161)Boğazlar Komisyonu'na bağlı Boğazlar Bölgesi, İstanbul ve Çanakkale Boğazları ile Marmara'yı kuşatan toprakları içermekteydi. Batı'da Istıranca'ya, doğuda İzmit'e kadar İstanbul'un Avrupa ve Anadolu yakası, Çekmece, Tekirdağ'ın sahil kısmı, Gelibolu, Çanakkale, Edremit, Erdek, Bandırma, Mudanya, Gemlik, İznik, Kapıdağ Yarımadası'nın tamamı, Sapanca, Karadeniz'e kadar İzmit'in tamamı ve Marmara adaları...Açıkça görüldüğü gibi İstanbul ve civarında oldukça geniş bir alan Osmanlı'dan koparılarak Uluslararası Boğazlar