Eski BOTAŞ Genel Müdürü Gökhan Yardım, Semra Alkan'ın sorularını yanıtladı.Rusya'nın Ukrayna'yı işgaliyle birlikte doğal gaz ve petrol konusunda ülkeler yeni çözüm arayışına girdi. Bu bağlamda, ABD Başkanı Joe Biden'ın 13-16 Temmuz'daki Orta Doğu ziyaretini nasıl okumak gerekirBiden 13-16 Temmuz tarihleri arasında Orta Doğu'ya bir ziyaret gerçekleştirecek. Bu ziyaret Rusya karşıtı cephe açısından önemli görülüyor. Neden Çünkü Rusya ve Körfez ülkeleri zamanımızın en kıymetli ürünlerinden bir tanesi olan petrolün önemli üreticileridir.Petrol endüstrisi doğası gereği döngüseldir. Yüksek fiyatlar yatırımları çeker, üretim artar ve fazla üretim tabii güçlü bir karlılıkla birlikte oluşur. Bir süre sonra üretim fazlalığı sonucunda fiyatlar düşer, karlılık düşer ve sermaye bu yatırımlardan kaçar. Bunun sonucunda üretim düşer, üretim düşünce talep artmaya devam ettiğinden dolayı da fiyatlar yükselir. Fiyatlar yükselince de sermaye tekrar oraya yatırım yapmaya başlar ve bu döngüsel olaylar devam eder."RUSYA-UKRAYNA SAVAŞI ENERJİ PİYASALARININ ALTÜST OLMASINI HIZLANDIRDI"2010-2020 yılları arasında dünya ucuz ve bol miktarda geleneksel enerjiye (kömür, petrol ve doğal gaz) alışmıştı. Enerji kaynakları piyasalara uzun süre ucuz miktarda tedarik edildi ve ne yatırımcılar ne de tüketiciler enerji piyasalarının geleceğini fazla düşünmedi, tabii ki enerji piyasaları bir günde altüst olmadı. Sadece Rusya ile Ukrayna arasındaki savaş bu işlemleri hızlandırdı. Geçmişte 1970'lerin ilk petrol krizinde, 2008 krizinde, tüm enerji kıtlıklarında OPEC hızla devreye alınabilecek bol miktarda yedek kapasite sağladı. Ama şu anda o kadar çok istenilmesine rağmen yedek kapasite sağlanamıyor, çünkü bu kapasitenin olmadığı anlaşılıyor.Açıkçası dünyada özellikle yeşil politikalardan sonra bu döngü değişmeye başladı. Sermaye petrol ve doğal gaz yatırımlarına eski iştahlı davranışını göstermedi. Hatta daha yeni Avrupa Birliği, doğal gazı ve nükleeri sürdürülebilir enerji politikalarının bir parçası kabul etti. Ama doğal gazda birçok sınırlama var.Rusya'nın Ukrayna'yı kısmen işgale başlaması ile Batı dünyası Rusya'ya karşı yaptırımlara başladı. Bu yaptırımlar başta kömür olmak üzere deniz yoluyla iletilen petrolü de kapsayacak şekilde genişletildi ve petrol fiyatları yükseldi. Avrupa'nın başta Almanya olmak üzere Rus doğal gazına olan bağımlılığından bahsetmemize gerek yok, artık en basitinden en bilgili ve ilgililere kadar hepimiz öğrendik.Rusya, dünyanın önemli bir petrol ve petrol ürünleri ihracatçısıdır. Geçen yıl Rusya dünya petrol üretiminin 12,2 sini karşıladı. Bunun da büyük kısmını ihraç etti. Rusya'ya uygulanan petrol yaptırımları ilk etapta petrol fiyatlarını artırdı ve buna karşılık ABD kendi stratejik petrol rezervinin bir kısmını piyasaya sürmeye başladı. Fakat görüldü ki, bu arz petrol piyasasında büyük etki yapmadı. Sadece fiyatların yukarı yönlü hareketini yavaşlattı. Rusya'ya uygulanan petrol yaptırımları henüz AB boru hatları ile taşınan kısmı kapsamıyor. Rusya, Petrol İhraç eden Ülkeler Teşkilatı OPEC dediğimiz ülkeler kapsamında anılıyor ve şimdiye kadar başını Suudi Arabistan'ın çektiği OPEC üyesi ülkelerle birlikte hareket ediyor. Ama Rusya aynı zamanda Basra Körfezi'nde ve Orta Doğu'da İran'ın da önemli bir müttefikidir. Suudi Arabistan ve Körfez ülkeleri ile İsrail, İran'ı bölgede şüpheyle karşılıyor. Rusya'ya uygulanan ve daha da genişletilmesi düşünülen petrol ambargosu ABD'nin İran'la nükleer müzakerelerinin sonuçlandırılması ve İran'a karşı tutumun yumuşatılmasını ve İran petrollerinin dünya piyasalarına verilmesini gündeme getirdi. Tabii ki bu durum Suudi Arabistan ve Körfez ülkeleri ile İsrail açısından kuşkuyla karşılanıyor, ama İran dünyanın önemli bir petrol üreticisidir. ABD daha geçen sene ambargo uyguladığı Venezüella'dan üretim yapılması ve uygulanan ambargonun kaldırılması için Amerikan şirketi Chevron'a izin verdi. Chevron, Venezüella yetkilileri ile görüşmelerini sürdürüyor.Covid sonrası beklentilerin üzerinde seyreden petrol talebi ve piyasaya sürülen arzın hayal kırıklığı yaratması ile birlikte, Biden OPEC'den Kasım 2021'de ve yine Şubat 2022'de daha fazla petrol üretmelerini istedi ve her iki talepte yerine getirilmedi veya getirilemedi. Bazı analistlere göre; Suudi Arabistan liderliğindeki OPEC'in üretimi arttırmamayı seçtiğine inanılıyor. Mart 2022 itibarıyla her OPEC ülkesi kendine ayrılan kotanın altında üretim yapıyordu. Bu aslında pek alışılagelmiş bir şey değildi. Çekirdek OPEC ülkeleri izin verilenden yaklaşık 1 milyon varilgün daha az üretim yaptılar ve geriye kalan üye ülkelerde 700.000 varil daha az ürettiler ve Mart ayında 3 milyar dolarlık bir gelirden olmuş oldularBu ülkeler neden üretimi arttırmadılar Fiyatları yüksek tutarak Rusya'ya bir şekilde yardım ettikleri iddiası da pek mantıklı değil. Çünkü Suudi Arabistan OPEC'ın fiili lideri olarak görülüyor. Rusya'ya şüpheci yaklaşıyor, çünkü Rusya genelde İran'ın bir destekçisi, yani Rusya çeşitli vekâlet kavgalarında İran'ı destekliyor. Bu da Suudi Arabistan'ın çıkarlarına tamamen aykırı. Her ne kadar Suudi yönetiminin Biden ile olan ilişkileri Trump'a göre çok zayıf da olsa NATO ve Batı'nın zararına Rusya ile işbirliği yapması pek mantıklı değil. O zaman akla teknik sebepler geliyor. Yani Suudi Arabistan ve OPEC ülkeleri istemelerine rağmen petrol üretimlerini arttırabilecek durumda değiller. İşte Biden tam bu zamanda önce İsrail ve sonrada Suudi Arabistan'ı ziyaret edecek. ABD, geleneksel dost gördüğü ülkelerin nabzını tutacak, güven tazeleyecek ve petrol üretimlerini arttırmalarını, Rusya'ya karşı birlikte hareket etmelerini, Batıyı desteklemelerini isteyecek."RUSYA ÜRETİMİ DURDURURSA PETROL FİYATLARININ NERELERE ÇIKACAĞI KESTİRİLEMİYOR"Batı, dünya enerji kaynaklarındaki fiyat artışlarının enflasyona yol açtığının ve bu yükselişin devam etmesinin ekonomilerde durgunluğa yol açacağının farkında ve çare arayışlarına devam ediyor. Tartışılan önerilerden bir tanesi de Rus petrolünün fiyatını varil başına 40 ila 60 dolar arasında sınırlandırılması. G-7 ülkeleri ve AB, Rus petrolünü ithal etmeyi aşamalı olarak durdurmayı kabul etmesine rağmen, Rusya diğer alıcılara indirimli fiyatla petrol ihracatına devam etti. Rusya'nın hâlihazırda petrolden günde 600 milyon dolardan fazla gelir elde ettiğine inanılıyor. Kaldı ki Rus petrolünün düşük fiyatla alınmasına müsaade edilmesi veya sınırlandırılması kararına Rusya'nın nasıl bir tepki göstereceği de henüz belli değil. Eğer Rusya, bu karara tepki olarak mevcut parasal rezervlerine güvenip üretimini durdurursa petrol fiyatlarının nerelere çıkacağı kestirilemiyor.Tüm bu belirttiğim görüşler çerçevesinde neler yapılacağı tartışılırken petrol fiyatları da yüksek seyrine devam ediyordu. Ancak CİTİ Grubun yüksek petrol fiyatlarının dünyada resesyona sebep olacağı ve petrol fiyatlarının bu resesyona bağlı olarak 40-50 dolar bandına düşebileceğine dair hazırladığı rapor, petrol fiyatlarını tekrar 100varil bandına çekti."BİDEN'IN ORTA DOĞU ZİYARETİNİN AMACI RUSYA'NIN PETROL GELİRLERİNİ AZALTMAK"Sonuç itibariyle, Biden'ın Orta Doğu ziyaretinin amacı Rusya'nın petrol konusundaki gelirlerini azaltmak. Bunu yaparken dünya petrol fiyatlarını arttırmadan Batının zarar görmesini önlemek, Rusya dışı olabilecek mümkün bütün petrol arzının piyasaya sürülmesini sağlamak. Bir süredir çeşitli politik sebeplerle mevcut ABD yönetimine soğuk duran Orta Doğu'yu geleneksel çizgiye çekip Batı ile ilişkilerini pekiştirmek.Rusya'nın vanayı kapatmasıyla birlikte Avrupa Birliği ülkeleri önlemler almaya çalışıyor. Zira kömürle çalışan elektrik santralleri de yeniden gündemde. Alınan önlemler yeterli olur mu Ayrıca bizde de önümüzdeki kış için ne gibi önlemler alınabilir22 Şubat tarihinde Rusya'nın Ukrayna'nın doğusundaki iki bölgenin bağımsızlığını tanımasından sonra Almanya Kuzey Akım 2 Boru Hattını iptal etti. 24 Şubat tarihinde ise Rusya, Ukrayna'ya karşı askeri harekâta başladı. 8 Mart tarihinde Avrupa Komisyonu, Rus enerji kaynaklarından kurtulma politikalarını amaçlayan REPowerEU (Avrupa'nın yeniden güçlenmesi) strateji belgesini yayınladı. Rusya'ya uygulanan yaptırımlara karşı Rusya'da dost olarak gördüğü ülkeler dışında Ruble ile ödeme yöntemini 1 Nisan tarihi itibariyle devreye soktu. Ruble ile ödemeyi kabul etmeyen Polonya ile Bulgaristan'ın doğal gazını 27 Nisan'da, Finlandiya'nın gazını 21 Mayıs'ta, 31 Mayıs'ta Hollanda'nın GasTerra, 1 Haziran'da da Danimarka'nın Orsted ve Almanya'daki Shell Enerji Avrupa'nın gazını kesti. Kanada Kuzey Akım 1 Boru Hattında kullanılan bakım için gönderilen kompresörlerin bakım sonrası iadesini ambargoyu gerekçe göstererek durdurmuştu. Rusya buna Kuzey Akım 1 üzerinden Almanya'ya gaz akışını teknik sebepleri gerekçe göstererek azaltmıştı. Kanada'nın bu kompresörleri bakım sonrası iade edeceğini öğreniyoruz. Şimdi de Kuzey Akım 1 Boru Hattında planlı bakım çalışması sebebiyle gaz akışı bir hafta süreyle kesildi. Gazprom tarafından bu gazın tekrar açılmaması Almanya'yı çok korkutuyor. Almanya ile beraber tüm Avrupa ülkeleri gazımız tamamıyla kesilir ve verilmezse kışın ne yaparız diye büyük bir korku ve tereddüt içindeler. Türkiye'de de Türk Akım Boru Hattında bir hafta planlı bakım çalışması yapıldı, sonrasında gaz akışı devam etti. Açıkçası Rusya'nın Avrupa'ya gaz akışını sıfır yapmasından en çok zararı kendisi görür ve bütün mermilerini bitirmiş olur. Elinde başka silah kalmaz. Gaz miktarını azaltmayı ise farklı çerçevede değerlendirmek lazım. Karşı tarafta stres yaratıyor, fiyatlar artıyor. Çok daha etkili olduğunu düşünüyorum.Avrupa, REPowerEU stratejik belgesi çerçevesinde kış gelmeden önce yeraltı depolarını doldurmaya çalışıyor. Strateji belgesine göre, 1 Kasım tarihinden önce yeraltı depolarının bu yıl 80, önümüzdeki yıldan itibaren 90 doldurulması gerekiyor. En son baktığım verilere göre, depoların doluluk oranı 60. Ancak Rusya'da çeşitli bahanelerle haklı veya haksız Avrupa'ya sevk ettiği doğal gazın akışını azaltıyor ve depoların kış gelmeden önce doldurulmasını önlemeye çalışıyor. REPowerEU, aslında AB'nin yeşil politikaları çerçevesinde değerlendirilmesi gereken bir belge. Yani amaç Rus enerji kaynaklarına bağımlılığı azaltırken yeşil politikaları daha etkili uygulamaktır. Almanya enerjide uyarı aşamasında diyebiliriz. Halkın enerjiyi daha tasarruflu kullanmasını, hatta duşta dahi az süre kalmalarını tavsiye ediyor. Tarihin garip cilvesi diyebiliriz. Koalisyon ortağı Almanya Yeşiller Partisi, kömür santrallarının devreye alınmasının hazırlıklarını yapıyor. Kömürün kullanılmamasının alternatifi elektriksizlik ve sanayinin durması anlamına geliyor. Yani kışın enerjisiz kalmamak amacıyla Avrupa'da kömür santrallarının devreye alınması, eski ve durdurulan nükleer santralların olabilirse devreye alınmasının hazırlıkları yapılıyor."DÜNYADA ÖZGÜR DOĞAL GAZIN SEMBOLÜ OLAN LNG TEDARİKİNİN BÜYÜK RAKİBİ ÇİN'DİR"Hane halkı için de Rus boru hatları ile doğal gaz alımına alternatif olmak üzere FSRU (yüzer sıvılaştırılmış doğal gaz) tesislerinin kış gelmeden önce devreye alınmasına çalışılıyor. Avrupa'da savaşın başlamasından sonra yaklaşık 20 FSRU terminali planlandı. Almanya, ilk terminalin bu kış devreye gireceğini açıkladı. Bunu, diğer üç FSRU terminali takip edecek. İtalyan Snam'da FSRU gemisi satın aldı ve devreye alacak. Ancak bütün dünyada özgür doğal gazın sembolü olan LNG tedarikinin büyük rakibi var; Çin. Çin, 2023 yılında 10 yeni FSRU tesisinin devreye almak istiyor. Bu sene Amerikan LNG'si Avrupa'da Rus doğal gaz tedarik miktarını zaman zaman geçti. Ancak dünyada bu kadar LNG talebindeki artışa paralel hatta daha çok LNG üretim tesisi yapılmalı ki LNG fiyatları düşsün. Önümüzdeki kış talep patlaması sebebiyle spot LNG fiyatlarının yeni tavanlar yapması bekleniyor.Biz ise, kaynak çeşitlendirmesi açısından nispeten çok daha iyi durumdayız. Rusya'ya karşı yaptırımlara katılmadık. Avrupa'nın doğal gazının bir kısmı Türkiye üzerinden gidiyor. Hatta geçenlerde İtalya Başbakanı'nın ziyaretinde TANAP üzerinden İtalya'ya giden Azeri gazı miktarının arttırılmasının da gündeme geldiğini tahmin ediyorum. Yenilenebilir enerji yatırımları artarak devam ediyor, ancak bizim de farklı sorunlarımız var. Açıkçası sorunlarımızın temeli ekonomik"ELEKTRİK PİYASASINDA DENGELER BOZULDU"Elektrik piyasasında dengeler bozuldu. Elektrik üreticileri