Tam yirmi yıl sonra TBMM'nin tarihi 1 Mart tezkere oylamasına bakınca

Dün 1 Mart 2023'tü. Yani tezkerenin TBMM Genel Kurulu'nun tarihi oturumunda yapılan oylamada reddedilmesi hadisesinin yirminci yıldönümü.Tezkere kabul edilmiş olsaydı, Türkiye, ABD'nin Irak'ı işgal etmek amacıyla kendi toprakları üzerinden "Kuzey Cephesi"ni açmasına izin verecek, on binlerce ABD askeri Türkiye güzergâhından Irak'a girecekti. Bu durum Türkiye'yi açıktan savaşın bir parçası haline getirecek, Türkiye toprakları ABD ordusu için bir harekât alanı haline gelecekti.TBMM'nin gizli oturumunda yapılan oylamada ABD askerlerinin Türkiye topraklarını kullanmasına izin verilmesini öngören tezkere için 264 lehte, 250 aleyhte ve 19 çekimser oy kullanıldı. Bu arada 13 kadar milletvekili de katılmamıştı oturuma.Gizli oturumdan sızan ilk bilgiler tezkereninkabul edildiği yolundaydı. Ancak hemen ardından tezkerenin Anayasa'nın "TBMM toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verir" hükmünü taşıyan 96'ncı maddesine takıldığı ortaya çıktı. Oylamaya 533 milletvekili katılmıştı. Bu durumda karar için gerekli salt çoğunluk eşiği 267'ydi. Lehte oylar bunun üç eksiğiydi.Haberin DevamıO tarihte TBMM'de AK Parti'nin 362, CHP'nin 177 üyesi vardı. Ayrıca 6 bağımsız ve bağımsız seçilip DYP'ye katılmış iki milletvekili bulunuyordu. Siirt seçimi iptal edildiği için TBMM'nin üye toplamı 3 kayıpla 550'den 547'ye düşmüştü.Her halükarda AK Parti'nin 362 milletvekiline sahip olduğu dikkate alındığında, kabul oylarının 264'te kalmış olması grupta 100'e yakın bir fire verildiğini gösteriyordu. Bunların önemli bir bölümü "ret" oyuvermiş, bir bölümü çekimser oy kullanmış, bir grup ise oylamaya katılmamıştı.Peki hangi faktörler TBMM'de bu sonucun alınmasında rol oynamıştı Yirmi yıl sonra geriye baktığımızda birçok faktörün bir araya gelmesinin tetiklediği basıncın TBMM'de alınan bu sonucu doğurduğunu söylemek mümkün. Bu faktörleri herhangi bir önem derecesi atfetmeden sıralayarak şu şekilde özetleyebiliriz:ABDULLAH GÜL GÖNÜLSÜZDÜ: Oylama, 9 Mart'ta yapılacak ve AK Parti lideri Recep Tayyip Erdoğan'ın milletvekili olabilmesinin kapısını açacak olan Siirt seçiminin bir hafta öncesine denk geliyordu. Başbakanlık koltuğunda Abdullah Gül oturuyordu. ABD ile tezkere oylamasına uzanan yoğun müzakere süreci Gül'ün başbakanlığı altında yürütülmüştü. Bu sürecin sonunda bir dizi anlaşma sonuçlandırılmıştı. Varılan mutabakatların uygulanabilmesi tezkerenin TBMM'de onaylanmasına bağlıydı. Müzakereleri bu noktaya getirmiş olmakla birlikte, Gül'ün tezkerenin geçmesinin yaratacağı sonuçlar konusunda ciddi tereddütleri vardı. Kabine dışında olan Erdoğan tezkerenin geçmesi için ağırlığını koyarken, Gül partideki yaygın rahatsızlığın baskısını hissediyordu. Birçok bakan tezkereye açıkça muhalefet ediyordu. Gül'ün savaş ihtimalini önlemek için Saddam Hüseyin yönetimini adım atması yönünde ısrarlı ikna çabaları sonuçsuz kalmıştı.Haberin DevamıKABİNE BÖLÜNÜNCE: Tezkerenin takılmasında önemli bir etmen kabinenin ikiye bölünmesi oldu. Başbakan Yardımcısı Ertuğrul Yalçınbayır, Kültür Bakanı Hüseyin Çelik gibi isimler tezkerenin reddedilmesinden yana olduklarını kamuoyuna açıkça duyuruyorlardı. Buna karşılık Erdoğan'ın yakın çevresinden gelen Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım, Maliye Bakanı Kemal Unakıtan gibi isimler ve ayrıca Adalet Bakanı Cemil Çiçek, İçişleri Bakanı Abdülkadir Aksu gibi ANAP kökenli bakanlar tezkerenin geçmesinden yana tavır alıyorlardı. Tezkerenin TBMM'ye sevki için 24 Şubat 2003 Pazartesi günü yapılan Bakanlar Kurulu toplantısı elektrikli bir ortamda geçti, ciddi bir çekişme yaşandı. İmzalar zorlukla tamamlanabildi.Haberin DevamıAK PARTİ GRUBUNDA RAHATSIZLIK: Bakanlar Kurulu'ndaki hava AK Parti'nin Meclis grubunda da aynen geçerliydi. Cumartesi günü yapılacak oylama öncesinde hafta içinde AK Parti'nin Meclis grubunda düzenlenen toplantılarda azımsanmayacak bir direnç belirdi. Pek çok milletvekili kürsüye çıkıp rahatsızlığını dile getirdi.BÜLENT ARINÇ FAKTÖRÜ: TBMM Başkanı Bülent Arınç'ın tezkereye muhalefetini kamuoyu karşısında açıkça kayda geçirmesi de AK Parti içindeki havayı etkiliyordu. Örneğin Arınç'ın, tezkerenin oylamasından bir gün önce yani cuma günü, Beşiktaş'ın bir süre önce İstanbul'da Slavia Prag'ı 4-2 yenmiş olmasına atıf yapması dikkat çekiciydi. Arınç'ın "Nasıl Beşiktaş Slavia Prag'ın eline tezkereyi verdiyse, olabilir ki yarın..." diye noktasını koymadığı cümledeki mesaj yeteri kadar açıktı. Ayrıca, hemen ertesi günü 1 Mart'ta TBMM'nin gizli oturumunu yöneten Arınç'ın başta Deniz Baykal olmak üzere CHP temsilcilerine zaman açısından kürsüyü rahat bir şekilde kullanabilmelerini mümkün kılan hoşgörülü bir yönetim tarzı sergilediği biliniyor. Arınç, ayrıca oylamadan sonra "Meclis kendine yakışanı yaptı" diyerek memnuniyetini ifade etmiştir.Haberin DevamıBAYKAL VE CHP GRUBU: Ana muhalefet partisi başından itibaren tezkereye şiddetle muhalefet etmiştir. 1 Mart'ta TBMM'den çıkan 250 "hayır" oyunun ana gövdesini CHP oyları oluşturmuştur. Mazereti olan 4 üye dışında CHP grubu bir bütün olarak "hayır" oyu kullanmıştır. Bu arada Deniz Baykal'ın kürsüden oldukça kuvvetli bir üslupla tezkerenin reddedilmesini savunan uzun konuşması da genel kuruldaki atmosferin şekillenmesinde etkili olmuştur.AHMET NECDET SEZER'İN DİRENCİ: Bütün bu süreçte Ankara'da karar alma mekanizması içinde başından itibaren tezkereye