Geriye dönük bir tartışma: Türkiye, 2009'da Fransa'nın NATO'nun askeri kanadına dönüşünü engelleyemez miydi

Türkiye'nin geçen hafta Finlandiya ve İsveç'in üyelik başvurularının işleme konulmasını engellemesi, Ukrayna savaşının sürdüğü bir sırada NATO'nun tarihinin en önemli genişleme hamlelerinden birinde süratle hareket etme planını bu aşamada durdurmuş bulunuyor.Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, ilk günden itibaren Finlandiya ve İsveç ile ilgili hamlesini gerekçelendirirken, Türkiye'nin 1980 yılında Yunanistan'ın NATO'nun askeri kanadına dönüşü üzerindeki vetosunu kaldırma kararını hatırlatarak, "İkinci bir yanlışı tekrarlamayacaklarını" belirtiyor.Geçen cumartesi günkü yazımızda ele aldığımız Yunanistan'ın NATO'nun askeri kanadına dönüşü dosyası, bu ülkenin Türkiye'nin 1974 yılında Kıbrıs'a müdahalesine tepki olarak NATO'nun askeri organizasyonundan çıkmasından sonra yaşanan gelişmeleri konu alıyor.Yunanistan daha sonra 1970'li yılların ikinci yarısında ittifakın askeri kanadına dönmek istediğinde, bu kez Türkiye'nin NATO'da kararların konsensüs ile alınmasından yararlanarak, bu dosyaya koyduğu veto ile karşılaşmıştı. Türkiye, vetonun kaldırılmasını NATO savunma planlarında Ege konusunda Türkiye'nin görüşleri yönünde yapılacak iyileştirmelere bağlamıştı.Haberin DevamıBülent Ecevit ve Süleyman Demirel hükümetleri, bu konuda ABD cephesinden gelen ısrarlı telkinlere direnmişlerdi. Vetonun kaldırılması, ancak 12 Eylül 1980 darbesinden bir ay kadar sonra askeri rejimin NATO Komutanı Bernard Rogers'ın getirdiği planı herhangi bir karşılık almadan kabul etmesiyle mümkün olmuştu.FRANSA NATO ASKERİKANADINDANNEDEN ÇIKTINATO tarihinde Yunanistan gibi bir üyenin ittifakın askeri kanadından ayrılıp daha sonra yeniden dönmesiyle ilgili bir örnek daha var: Fransa...Türkiye'nin bu dosyada nasıl hareket ettiği sorusuna geçmeden önce Fransa'nın askeri kanattan çıkışının öyküsünü kısaca hatırlayalım.Bu konudaki karar dönemin Cumhurbaşkanı Charles de Gaulle'ün Fransa'nın nükleer gücünün NATO içindeki statüsü üzerinde ABD ile düştüğü anlaşmazlığın ardından ortaya çıkmıştı. De Gaulle'ün, 1966 yılında Fransa'yı NATO'nun askeri komuta yapısından çıkarması ve yabancı askerlerin ülkeden çıkmasını talep etmesi büyük bir sarsıntıya neden oldu.De Gaulle'ün ABD ile bir dizi uluslararası sorunda görüş ayrılığı yaşadıktan sonra Fransa olarak daha bağımsız bir politika izleme arayışı da bu kararın gerisinde önemli bir faktördü.Haberin DevamıKararın yol açtığı depremin bir boyutu, bu tarihte Fransa'nın NATO'nun merkezine de ev sahipliği yapıyor olmasıydı. Bunun üzerine NATO'nun merkezi Paris'ten Belçika'nın başkenti Brüksel'e nakledildi. Keza yine Fransa'da bulunan NATO askeri karargâhı da Belçika'da Mons'a taşındı.Buna karşılık, Fransa'nın NATO'nun siyasi kanadında yer almaya devam etmesi, ittifakın savunma yapısının dışında kalıp siyasi kararlarına katılması gibi bir ara statü ortaya çıkarttı. Bunun bir sonucu olarak Fransa NATO'da askeri konuların görüşüldüğü Savunma Planlama Komitesi'nde ve ayrıca Nükleer Planlama Grubu'nda yer almadı. (Fransa hâlâ Nükleer Planlama Grubu'nda değil.)Haberin DevamıDaha sonra 1974 yılında Türkiye'nin Kıbrıs Barış Harekâtı'na tepki göstererek askeri kanattan çıkan Yunanistan da büyük ölçüde Fransa ile benzer bir statüye geçti.SARKOZY 2007'DECUMHURBAŞKANISEÇİLİNCEGelgelelim 1990'lı yıllardan itibaren Fransa yeniden askeri kanada dönüş yönünde işaretler vermeye başladı. Bu çerçevede Fransa'nın NATO'nun askeri yapısı ile işbirliğine girmesine dönük bazı adımlar da atıldı. Örneğin, Fransa 1990'lı yıllarda NATO'nun Balkanlar'daki askeri harekâtlarına asker tahsis etti, benzer bir işbirliği Afganistan'da tekrarlandı. Ancak Fransa yine de NATO'nun askeri komuta yapısının dışında kaldı.Fransa'nın askeri kanada dönüşü konusunda en iddialı çizgiyi ortaya koyan siyasetçi 2007 yılı mayıs ayında cumhurbaşkanı seçilen Nikolas Sarkozy oldu.Haberin DevamıSarkozy'nin Fransa'yı yeniden askeri entegrasyona dahil etme niyeti, De Gaulle'cü geleneğin güçlü olduğu Fransa'da ciddi bir dirençle karşılaştı. Hatta 17 Mart 2009 tarihinde Sarkozy'nin bu politikası nedeniyle hükümet parlamentoda bir güven oylamasına hedef olduysa da 238'e karşı 329 oyla bu hamle atlatılabildi.Sonraki süreçte kritik dönüm noktası, NATO'nun 4 Nisan 2009 tarihinde Fransa'nın Strasbourg şehri ile Almanya sınırının karşısında ona bitişik Kehl kasabasında iki aşamada düzenlenen zirve toplantısında Fransa'nın askeri kanada dönüşünün resmen duyurulması oldu.Yayımlanan bildirinin beşinci paragrafında zirveye katılan devlet ve hükümet başkanlarının "Fransa'nın NATO'nun bütün yapılarında yer alma kararını büyük bir memnuniyetle karşıladıkları" vurgulanarak, bu kararın "Daha güçlü bir ittifaka katkıda bulunacağı" belirtildi.Haberin DevamıSARKOZY'NİN TÜRKİYE'YEOLUMSUZ BAKIŞIFransa'nın askeri kanada dönüşünün