Erdoğan-Biden görüşmesi... ABD ile ilişkilerde sıkıntılar aşılamıyor

ABD'de Demokrat Joe Biden'a Beyaz Saray'ın kapısını açan başkanlık seçimi 3 Kasım 2020 tarihinde yapıldı.Kongre baskınının ardından yemin edip işbaşı yapmasının 20 Ocak 2021 tarihini bulduğunu dikkate alırsak, henüz iki yılı bile bulmuş değil kendisinin başkanlığı. Geçen iki yıla yakın süre zarfında Biden'ın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile ilişkisi, belli bir mesafenin hissedildiği, iniş çıkışlı bir çizgide seyretmiştir.Erdoğan ile Biden arasında geçen salı günü Endonezya'nın Bali adasında düzenlenen G20 Zirvesi sırasında yapılan görüşmeden yansıyanlara baktığımızda, bu tespitte değişikliğe gitmemizi gerektirecek yeni bir durumun ortaya çıktığını söyleyebilmek güçtür.Kısaca hatırlayalım. Biden, yemin ettikten sonra Erdoğan'ı aramak için üç ay beklemiş, 23 Nisan 2021 tarihindeki telefon konuşmalarından haziran ayında Brüksel'deki NATO Zirvesi sırasında gerçekleşecek ikili görüşmenin randevusu çıkmıştı.Haberin DevamıYaklaşık 45 dakika kadar süren ve büyük ölçüde baş başa yapılan 14 Haziran 2021 tarihindeki Brüksel buluşmasının önemli bir sonucu, ABD'nin Afganistan'dan çekilme planları çerçevesinde Kabil Havalimanı'nın işletilmesini Türkiye'nin üstlenmesi konusunun ivme kazanması olmuştu.Kabil Havalimanı projesi, o tarihte Türkiye'nin stratejik önemini ABD'nin gözünde yeniden tanımlayacak, bu çerçevede ağır sorunlarla kilitlenmiş ilişkilerin önünü açacak bir sihirli değnek gibi görülmüştü. Ancak ABD'nin 2021 ağustos ayında erken bir şekilde icra edilen ve tam bir fiyaskoya dönüşen çekilişi sonucu Taliban'ın Kabil'i herkesi şaşırtarak önceden kontrolü altına alması, beliren kaos ortamı içinde bu planı boşluğa düşürmüştür.Bunun üzerine ilişkilerde yeniden bir belirsizliğe girilmiş, bunu 2021 eylül ayında New York'taki BM toplantıları sırasında Erdoğan'ın kendisiyle görüşme talebine Biden'ın olumsuz yanıt vermesinin yol açtığı ve Cumhurbaşkanı'nın da bunun üzerine kendisine dönük rahatsızlığını oldukça kuvvetli ifadelerle dışa vurduğu randevu krizi izlemiştir.Bu krizin ardından 31 Ekim 2021 tarihinde Roma'daki G20 Zirvesi sırasında gerçekleşen ve buzların kısmen eridiği buluşma gelmiştir. Yaklaşık bir saat 10 dakika süren Roma görüşmesi, en azından eylül ayında ortaya çıkan soğukluğun kontrol altına alınmasına yardımcı olmuş ve iki ülke arasında dışişleri bakanlıklarının merkezi rol üstlenecekleri bir "Stratejik Mekanizma" kurulması arayışı ortaya çıkmıştır.Haberin DevamıBu arada, Türkiye'nin eylül sonundaki kriz ortamında Hava Kuvvetleri'nin envanterindeki 80 F-16 uçağının modernize edilmesi ve ayrıca 40 adet modernize edilmiş yeni F-16 uçak satın alınması yolunda ABD'ye yaptığı başvuru, birden iki ülke arasındaki ilişkilerin yeni ve önemli bir gündem maddesi haline gelmiştir. Roma buluşması, Biden'ın yönetim olarak Türkiye'nin F-16 talebinin Kongre'den geçmesi konusunda "elinden geleni yapacağı" yolunda söz vermesine sahne olmuştur.Öte yandan, Roma buluşmasının sonucu olan Stratejik Mekanizma geçen dönem içinde Dışişleri Bakanları ve Bakan Yardımcıları düzeyinde yapılan toplantılar üzerinden işletilse de, ilişkilerdeki hiçbir tıkanıklığı çözmemekle birlikte en azından diyaloğun sürdüğünü göstermek, pozitif bir gündeme vurgu yapmak suretiyle ilişkilerdeki tansiyonu hafifletici bir işlev görmüştür.Haberin DevamıRusya'nın geçen şubat ayında Ukrayna'yı işgali iki ülkeyi daha yakın bir mesainin içine çekmekle birlikte, ilişkilerdeki sıkıntılı durum savaşa rağmen de aşılamamıştır. Bu tablo içinde geçen haziran ayında Türkiye'nin İsveç ve Finlandiya'nın NATO'ya üyelik başvurularını veto etmesi kriziyle toplanan Brüksel'deki NATO Zirvesi'ne gelinmiştir.Türkiye, İsveç ve Finlandiya arasında varılan üçlü mutabakatın hemen ardından 29 Haziran tarihinde Biden ile Erdoğan arasında Brüksel'deki görüşme gerçekleşmiştir. İkisi arasındaki bu üçüncü görüşme, Türkiye'nin söz konusu iki ülkenin başvurularıyla ilgili alınacak NATO kararı üzerindeki vetosunu kaldırmasının yumuşattığı ortamda gerçekleşmiştir. Bir saat kadar sürdüğü açıklanan bu görüşmede Biden, F-16 projesinde Türkiye'yi destekleyeceğini bir kez daha kayda geçirmiştir.Haberin DevamıTekrarladığı vaatlere karşılık, ABD yönetimi, teknik düzeydeki görüşmeler uzadığı gerekçesiyle aradan bir yılı aşkın bir süre geçmiş olmasına karşılık Türkiye'nin F-16 talebiyle ilgili resmi bildirimini Kongre'ye henüz iletmiş değildir. Yönetimin resmi bildirimi yaptıktan sonra Kongre cephesindeki muhtemel engellemeleri aşıp aşamayacağı Türk-ABD ilişkilerinin önümüzdeki aylardaki en kritik sınavlarından biri olacaktır.İşte Biden'ın Başkan seçilmesinden sonra Erdoğan ile dördüncü görüşmesi geçen salı günü Endonezya'daki G20 Zirvesi sırasında bu arka plan üzerinden gerçekleşmiştir.Bundan önceki üç buluşmanın genellikle bir saat dolayında sürdüğü hatırlandığında, bu kez kısa süreli bir görüşmenin yapılması çok geniş bir görüş alışverişine zaman kalmadığını gösteriyor. Bazı haberlere göre toplantı 15 dakika kadar sürmüştür.Haberin DevamıYapılan açıklamalara göre, Türkiye'nin Ukrayna tahıl koridoru anlaşmasının hayata geçirilmesinde oynadığı rolden dolayı Biden, Erdoğan'a teşekkür etmiştir. Türk tarafının açıklamasından, Biden'ın F-16 dosyasında Kongre'de yardımcı olacağı hususundaki sözünü bir kez daha tekrarladığı anlaşılıyor. Bu arada, Türkiye'nin Finlandiya ve İsveç'in NATO üyeliklerinin parlamentoda onayını askıda tutması ABD tarafında sıkıntı yaratan bir başlık olarak beliriyor.Beyaz Saray'ın açıklamasına göre, Başkan Biden,