Lloyd George'un lafıdır derler: "Dünya her yüzyılda bir bu çapta bir dâhi çıkarır, o da Türklere denk düştü ve (Çanakkale'de) bizim önümüze çıktı!"

Bernard Lewis bu dehayı dünya tarihi ölçeğinde şöyle özetliyor:

"(İmparatorlukların çöktüğü) 1. Dünya Savaşı sonunda Türkiye'nin de içinde yer aldığı Almanya-Avusturya Macaristan ittifakı yenildi. Almanya ve Avusturya-Macaristan, savaşı kazananların koyduğu tüm şartları kabul etmek zorunda kaldı. Osmanlı sultanının durumu da farklı değildi. O da aynı şeyi yaptı. Atatürk ise 'Hayır!' dedi ve 1918'in yenilen güçleri içinde yalnız Türkiye savaşı kazananların şartlarını kabul etmedi, ulusal amaçlara uygun, eşit koşullarda bir barış yaptı. Ne Almanya ne de Avusturya bunu yapabildi. Avusturya ve Almanya'nın sonra başına nelerin geldiğini biliyoruz."

Bu Batı'dan çıkan fotoğraf.

Doğu'dan çekilen fotoğraf da Lewis'in ifadeleriyle gene şöyle:

"Bu dönem İslam dünyasının tümünün yabancı boyunduruğu altına girdiği dönemdi. 20. yüzyıl başlarındaki İslam dünyasına bakacak olursak Orta Asya ve Kafkasya'daki İslam ülkeleri Rus İmparatorluğunun, Hindistan İngiliz İmparatorluğunun, Endonezya Hollanda İmparatorluğunun, Kuzey Afrika Fransız İmparatorluğunun bir parçasıydı. İslam dünyasındaki son bağımsız devletler Türkiye ile İran'dı. Savaş sırasında İran aşağı yukarı işgal edilmişti. Türkiye parçalanıyordu. Yapılmak istenen barış antlaşması Türkiye'yi bölüyordu. İşte burada da Atatürk bağımsızlığı kazanmanın örneğini verdi. Türk halkı kendi bağımsızlığını kendi gücü ile kurtardı. Bu bir ulusal kurtuluş hareketiydi. Atatürk bu hareketin önderi ve ekseniydi... Türkiye böylece dünyada kendisine daha önce gösterilmeyen bir saygı kazandı. Biliyorsunuz, o zamana dek Türkiye'den 'Avrupa'nın hasta adamı' diye söz edilirdi." (Dünya Düşünürleri Gözüyle Atatürk ve Cumhuriyet, Türkiye İş Bankası Yayınları s.3-4.)

"Hasta adam"dan uluslararası topluma ilham veren saygın bir üyeye dönüşülmüş...

Batı'da Almanya, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun yapamadığını Türkiye yapabilmiş ve Doğu'da da sömürgeciliğe karşı mazlum ülkelerin bayrağı olmuş.

Bunun en unutulmaz örneğini Hint bağımsızlık mücadelesi kahramanı Cevahirlal Nehru, İngilizler tarafından hapse atıldığı dönemde yazdığı Dünya Tarihi kitabında anlatır.

Daha sonra Hindistan başbakanı olan lider, kitabının üç uzun bölümünü ayırdığı "Türkiye'nin Kurtuluş Savaşı"ndan aldığı ilhamı şöyle nakleder:

"Mustafa Kemal İzmir'de Yunanları denize döktüğünde biz Lucknow Hapishanesi'ndeydik. Türklerin zaferini hücremizde elimize geçirdiğimiz ıvır zıvırla kutlamaya çalıştık, tüm gece ışıklarımızı açık bıraktık..."

Hamasetle değil, eylemle yedi düvele örnek olmuş ve dünyanın hayranlığını, saygınlığını toplamış bir efsane Atatürk.

Savaş dönemi arkada kalır kalmaz derhal barışı sahiplenmiş. Hemen akabinde artık yalnız toprak bütünlüğünü korumaya odaklanmış ve biricik düsturu "Yurtta sulh cihanda sulh" olmuş... Temellerini attığı genç Cumhuriyetle ve yalnızca "yurttaşlık bilinci" aşılamaya çalıştığı bir ulusla birlikte yeni bir yolculuğa çıkmış