Emeklilikte yaşa takılanlara (EYT) ilişkin düzenleme kanunlaştı

YASADA NELER VAR EYT'lilerin yıllardır beklediği ve EYT'lilere ilişkin düzenlemeleri içeren Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, TBMM Genel Kurulunda kabul edilerek yasalaştı. Düzenlemenin Cumhurbaşkanının onayından sonra Resmi Gazetede de yayımlanarak Mart ayında yürürlüğe girmesi bekleniyor. Getirilen yasal düzenlemede, 8 Eylül 1999 öncesi sigortalı olanlar için emeklilikte yaş hadleri kaldırıldı. Ancak, SSK'lılar için 5000 prim ödeme gün sayısı yerine, 5000 ila 5975 güne kadar kademelendirilen prim ödeme gün koşulları uygulanacak Yine, 8 Eylül 1999 öncesi emeklilik şartlarından, ileri yaştaki sigortalılar için uygulanan ve kısmi yaşlılık aylığı olarak da ifade edilen kadın ise 50, erkek ise 55 yaşını dolduran SSK lılar için 15 yıl 3600 gün, Bağ-kur'lular için 5400 günle emekli olmak koşulları EYT düzenlemesinde yer almadı. SSK'lılar için 506 sayılı Kanunun Geçici 81. Maddesinin (B) bendinde emeklilik koşulları hem emeklilik yaşı hem de prim ödeme gün sayısı yönünden kademelendirilmiş idi. Emeklilik yaş hadleri kaldırılınca, SSK lılar için emeklilik koşulları aşağıdaki tabloda gösterildiği şekilde oldu. Tablo 1 2352002 Tarihindeki Sigortalılık SüresiSigortalılık Süresinin Başlangıcı Sigortalılık Süresi Prim Ödeme Gün Sayısı Kadın Erkek Kadın Erkek 18 yıl20 yıl 8 ay 15 gün 991981-2351984 23 yıl25 yıl 8 ay 15 gün 991976-2351979 20 25 5000 17 yıl 18 yıl 2451984-2351985 21 yıl 6 ay-23 yıl 2451979-23111980 20 25 5000 16 yıl 17 yıl 2451985-2351986 20 yıl 21 yıl 6 ay 24111980-2351982 20 25 5075 15 yıl 16 yıl 2451986-2351987 18 yıl 6 ay-20 yıl 2451982-23111983 20 25 5150 14 yıl 15 yıl 2451987-2351988 17 yıl-18 yıl 6 ay 24111983-2351985 20 25 5225 13 yıl 14 yıl 2451988-2351989 15 yıl 6 ay-17 yıl 2451985-23111986 20 25 5300 12 yıl 13 yıl 2451989-2351990 14 yıl-15 yıl 6 ay 24111986-2351988 20 25 5375 11 yıl 12 yıl 2451990-2351991 12 yıl 6 ay-14 yıl 2451988-23111989 20 25 5450 10 yıl 11 yıl 2451991-2351992 11 yıl-12 yıl 6 ay 24111989-2351991 20 25 5525 9 yıl 10 yıl 2451992-2351993 9 yıl 6 ay-11 yıl 2451991-23111992 20 25 5600 8 yıl 9 yıl 2451993-2351994 8 yıl-9 yıl 6 ay 24111992-2351994 20 25 5675 7 yıl 8 yıl 2451994-2351995 6 yıl 6 ay-8 yıl 2451994-23111995 20 25 5750 6 yıl 7 yıl 2451995-2351996 5 yıl-6 yıl 6 ay 24111995-2351997 20 25 5825 5 yıl 6 yıl 2451996-2351997 3 yıl 6 ay-5 yıl 2451997-23111998 20 25 5900 4 yıl 5 yıl 2451997-2351998 2 yıl 8 ay 15 gün-3 yıl 6 ay 24111998-891999 20 25 5975 3 yıl 4 yıl 2451998-2351999 20 5975 2 yıl 8 ay 15 gün-3 yıl 2451999-891999 20 5975 Tarım SSK sigortalıları yani 2925 sayılı Kanuna tabi sigortalılar için 2925Geçici 2. maddesindeki emeklilik yaş hadlerinin kaldırılması nedeniyle bunlar 15 yıllık sigortalılık süresi ve 3600 gün koşulu ile emekli olabilecekler. Tarım Sigortalıları dahil olmak üzere Bağ-Kur'lular için ; 1479 sayılı Kanunun Geçici 10. Mad ikinci fıkrasında, Devlet memurları için, 5434 sayılı Kanunun geçici 205. Maddesinde, Emeklilik koşulları sadece yaş yönüyle kademelendirildiğinden ve yaş hadleri kaldırıldığından, Bağ-kur'lular ve Devlet memurları; kadın ise 20 tam yıl (7200 gün), erkek ise 25 tam yıl (9000 gün) koşullarını yerine getirdiklerinde emekli olabilecekler. EYT DÜZENLEMESI DIŞINDA BIRAKILANLAR 8 Eylül 1999 öncesi sigortalı olanlardan; -SSK'lılar için; kadın ise 50, erkek ise 55 yaş, 15 yıldan beri sigortalı olup, en az 3600 gün prim ödeme şartı, 506 sayılı Kanunun geçici 81C bendinde süre ve gün koşulu aynı kalmak kaydıyla emeklilik yaş hadleri kadında 50'den 58'e, erkekte 55'ten 60'a, -Bağ-kur sigortalıları için kadın ise 50, erkek ise 55 yaşında olup en az 15 tam yıl (5400 gün) prim ödeme şartı 1479 sayılı Kanunun geçici 10. Maddesinin üçüncü fıkrasında düzenlenerek, gün sayısı aynı kalmak kaydıyla, emeklilik yaş hadleri kadında 50'den 56'ya, erkekte 55'ten 58'e, kademelendirilmiş idi. Bu maddeler EYT düzenlemesi ile değiştirilmedi. Diğer bir ifadeyle, hem SSK'lılar hem de Bağ-kur'lular açısından kısmi yaşlılık aylığında kademeli yaşlar uygulanmaya devam edilecek. EYT düzenlemesi ile getirilen koşullar için geriye dönük bir ödeme yapılamayacağı bir hak talep edilemeyeceği belirtiliyor. Bu hükmün, özellikle 23 yıllık sürede daha fazla çalışarak veya daha fazla bekleyerek emekli olanların, hak taleplerinin önüne geçilmesi amacıyla konulduğu anlaşılıyor. EYT'LİLERİN EMEKLİLİK SONRASI ÇALIŞMALARINA İLIŞKİN DÜZENLEME Kanun teklifinin Meclise ilk geldiği şeklinde, bu kanun kapsamında emekli aylığı bağlanması talebiyle işten ayrılış bildirgesi verilenlerin işten ayılış tarihini takip eden 10 gün içerisinde en son çalışılan özel sektör işyerinde sosyal güvenlik destek primine (SGDP) tabi çalışmaya başlamaları halinde SGDP tabi çalışılmaya başlanılan tarihten itibaren SGDP işveren hissesinin beş puanlık kısına isabet eden tutarın Hazinece karşılanacağı, bu indirimden yararlanılan sigortalının işten ayrılması halinde, söz konusu sigortalıdan dolayı bu indirimden tekrar yararlanılmayacağı, bu fıkrada yer alan indirimden 5510 sayılı Kanunun 81. Maddesinin (ı) bendindeki diğer şartları sağlamaları halinde yararlanılacağı belirtilmiş ve madde gerekçesinde bu düzenlemenin kayıt dışı çalışmanın desteklenmesi amacıyla yapıldığı belirtilmiş. Genel Kurulda iktidarın verdiği değişiklik önergesiyle "10" günlük süre "30" gün olarak değiştirildi. Öncelikle bu düzenlemenin sadece bu madde kapsamında emekli olacaklara uygulanması, işten ayrıldıktan sonra 30 günlük sürede ve sadece işten ayrıldığı işyerinde çalışması halinde kısıtlamalar getirilmesi amacıyla çelişiyor. SGDP tabi çalışma emeklilere özgü bir çalışma şekli. SGDP tabi çalışmanın emekli aylıklarına herhangi bir katkısı yok. Dolayısıyla SGDP tabi emekli çalıştıran işverenlere 5 puanlık prim indirimi yapılacaksa bunun için belirtilen bu kısıtlamaların yapılmaması lazım. Bu kanundan önce veya sonra emekli olan ve olacaklar ile aynı veya farklı işyerlerinde çalışmalar için de bu indirim geçerli olmalı. Realiteye bakıldığında, SGDP tabi çalışmanın emekli aylığına katkısı olmadığı sürece işverene yapılan prim indiriminin kayıt dışı çalışmaya bir etkisi olmaz. KAMUYA GEÇEN TAŞERON İŞÇİLERE İLİŞKİN DÜZENLEME Taşeron işçilerin kamu kurum ve kuruluşlarına işçi kadrosuna atanmasına ilişkin olarak 20112017 tarihli ve 696 sayılı KHK ile 375 sayılı KHK'ya eklenen geçici 23 ve 24. Maddelerde yer alan "Bunların istihdam süreleri hiçbir şekilde sosyal güvenlik kurumlarından emeklilik, yaşlılık veya malullük aylığı almaya hak kazandıkları tarihi geçemez." Cümlesi yürürlükten kaldırılmıştır. Buna göre, EYT kapsamında olup, emeklilik hakkını kazanan taşeron işçilerin emekli olma zorunluluğu ortadan kaldırılmıştır. Bunların emeklilik talepleri isteklerine bırakılmıştır. EYT'LİLER KANUN YÜRÜRLÜĞE GİRDİKTEN SONRA NE YAPMALI EYT'lilerin düzenlemeden beklentisi 8 Eylül 1999 öncesi emeklilik koşullarının kendileri için uygulanması idi. Ancak yasal düzenleme beklentileri tam olarak karşılayamadı. EYT düzenlemesi ile yapılan değişikliklerle 8 Eylül 1999 öncesi sigortalı olanların emeklilik koşulları; SSK'lılar için Yaş koşulu olmaksızın, Kadın 20 erkek 25 yıldan beri sigortalı olup sigortalılık başlangıç tarihlerine göre 5000 ila 5975 güne kadar kademelendirilen gün sayıları veya, Kadında 50'den 58'e, erkekte 55'ten 60'a, kadar kademelendirilen yaş koşulları ile 15 yıldan beri sigortalı olup en az 3600 gün prim ödeme gün sayısı. SSK tarım sigortalıları için; Yaş koşulu olmaksızın, 15 yıllık sigortalılık süresi ve en az 3600 prim ödeme gün sayısı. Bağ-kur'lular (tarım sigortalıları dahil) için; Yaş koşulu olmaksızın, kadın 20 tam yıl (7200 gün), erkek 25 tam yıl (9000 gün) prim ödemek veya, Kadında 50'den 56'ya, erkekte 55'ten 58'e kadar kademelendirilen yaş koşulları ile en az 15 tam yıl (5400 gün) prim ödemek. Devlet Memurları için; Yaş şartı olmaksızın kadın 20 tam yıl (7200 gün), erkek 25 tam yıl (9000 gün) prim ödemek, Kadın ve erkek 61 yaşında olmak ve en az 15 tam yıl (5400 gün) prim ödemek. Şeklinde belirlenmiş. EKSİK PRİM ÖDEME GÜN SAYISININ MEVCUT BORÇLANMALAR ÇERÇEVESİNDE TAMAMLANMASI GEREKİYOR Yasal düzenlemenin yürürlüğe gireceği 2023Mart ayında çalışan veya çalışmayan EYT'liler öncelikle e-devletten alacakları hizmet dökümlerini inceleyerek EYT düzenlemesinde öngörülen emeklilik koşullarını yerine getirip getirmediklerine bakacaklar. Düzenlemede borçlanmalarla EYT kapsamına girilmesini engelleyen herhangi bir hüküm bulunmadığı gibi, Yasanın genel gerekçesinde, sigortalılık başlangıç tarihi 8 Eylül 1999 sonrası olup, bu tarihten önceki süreleri borçlanma hakkı bulunanlardan, borçlanma ile sigortalılık başlangıç tarihleri 8 Eylül 1999 öncesine götürülenlerin bu Kanun kapsamında olacağı belirtilmekte. Bu nedenle, borçlanma yapmak suretiyle EYT kapsamına girecek sigortalılar olacak. Yani hizmet borçlanması, sadece eksik prim ödeme gün sayılarını tamamlamak amacıyla değil, EYT kapsamına girmek amacıyla da yapılabilir EYT'liler hem EYT kapsamına girmek hem de eksik prim ödeme gün sayılarını tamamlamak için 5510 sayılı Kanunun 41. Maddesinde öngörülen yurtiçi hizmet borçlanmaları veya varsa yurtdışında ev kadınlığında veya çalışarak geçen süreleri 3201 sayılı Kanun kapsamında borçlanarak eksik günlerini tamamlamalı. EYT'liler bu düzenlemeyi uzun süredir beklediklerinden aslında bu işlemi daha önce yapıp hatta eksik prim ödeme gün sayıları için 2022 yılında borçlanma taleplerinde de bulundular. EYT düzenlememesinin yürürlüğe gireceği 2023Mart ayında; Borçlanma bedelini henüz ödememiş olanlar, kendilerini EYT kapsamına alacak veveya eksik prim ödeme gün sayılarını tamamlayacak şekilde isterlerse kısmi borçlanma yapabilirler. Borçlanma bedelini ödeyenler, borçlanmaya ihtiyaçları olmadığını görmeleri halinde, taraflarına aylık bağlanmadan, borçlanma işlemini iptal ettirerek borçlanma bedellerini geri alabilirler. HANGİ STATÜDE EMEKLİ OLACAĞINIZI BİLİN. EYT'liler açısından ikinci bir durum, birden fazla statüde hizmeti bulunanlara hangi statüde aylık bağlanacağını bilmek ve ona göre eksik günlerini tamamlamak. EYT'lilerden SSK, Bağ-Kur veya Emekli Sandığı kapsamında çalışması olanlardan son 2520 gün (son yedi yıllık fiili hizmet süresi) hizmet süresi içinde; İki statüde örneğin SSK ve Bağ-kur kapsamında çalışması bulunanlar; 1260 gün (3,5 yıllık hizmet) hizmet hangi statüde geçmiş ise o kapsamda, hizmet süreleri eşit ise son statüde, Üç ve daha fazla statüde çalışması olanlar ise, hizmetleri en fazla hangi statüde geçmiş ise o kapsamda, emekli olacaklar. EYT'liler çalışma sürelerine ve prim ödeme gün sayılarına bakarak hangi statü kapsamında emekli olacaklarını bilmeli ve ona göre aylık talebinde bulunmalılar. DÜZENLEMENİN YÜRÜRLÜĞE GİRDİĞİ TARİHTE ÇALIŞMAYANLAR Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte çalışmayan EYT'liler, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) internet sayfasından örneğini alabilecekleri GelirAylık Ödenek Talep Belgesini doldurarak, SGK'nın ilgili birimine doğrudan veya PTT kanalıyla yine SGK'nın ilgili birimine gönderebilirler. PTT kanalıyla Kuruma gönderecekleri talep belgelerini; taahhütlü, iadeli taahhütlü, acele posta servisi, PTT Alo Post veya PTT kargo ile göndermeleri halinde, talep belgelerini postaya verdikleri tarih, Kuruma verilmiş gibi kabul edilir. Sigortalılar e-devletten de aylık talebinde bulunabilirler. DÜZENLEMENİN YÜRÜRLÜĞE GİRDİĞİ TARİHTE ÇALIŞANLAR SSK'lılar EYT'lilere ilişkin düzenlemenin yürürlüğe gireceği tarihte çalışmaya devam eden SSK'lıların, emekli aylığı talebinde bulunmaları için öncelikle işten ayrılma koşulunun gerçekleşmesi gerekiyor. Bunun için sigortalılar öncelikle işverenlerine emekli olmak istediklerini yazılı olarak bildirecekler. İşverenler bu sigortalıların hem işten ayrılış bildirgelerini düzenlemek hem de kıdem tazminatlarını ödemek için sigortalıdan SGK'dan alınacak "Emekli Olur" yazısını getirmelerini isteyecekler. EYT'lilerin maaş kayıplarının olmaması için Mart ayı içinde "Emekli Olur" yazısının SGK'dan temin edilip, işverence bu yazıya istinaden işten ayrılış bildirgesinin verilmesi ve EYT'lilerin yine bu ay içinde aylık talebinde bulunmalarının sağlanması gerekiyor. Bu işlemlerin gecikmesi, her geciken ay için maaş kaybı anlamına geliyor. SGK'nın bu yazıyı en kısa zamanda EYT'lilere vermesi için gerekli önlemleri alması gerekiyor. Konuyla ilgili olarak Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde; aynı ay içinde olmak kaydıyla işten ayrılmadan aylık talebinde bulunanlara, talep tarihinde emeklilik koşullarını yerine getirmek kaydıyla, talep tarihlerini takip eden aybaşından itibaren emekli aylığı bağlanmasına imkan veren bir düzenleme var. Yani, EYT'li işten ayrılışı gerçekleşmeden Mart ayı içinde emeklilik talebinde bulunursa, işten ayrılış bildirgesinin işverence Mart ayının sonuna kadar Kuruma gönderilmesi şartıyla, aylık talepleri geçerli sayılarak, taleplerini takip eden aybaşından itibaren taraflarına emekli aylığı bağlanabilecek. Yine, Bağ-kur kapsamında hizmetleri bulunup SSK kapsamında emekli olacakların, Bağ-Kur kapsamındaki hizmetlerine ilişkin prim borçlarını aylık talep tarihinden önce ödemeleri aylık başlangıç tarihinin değişmemesi açısından önemli. Çünkü uygulamada, talep tarihinde Bağ-Kur prim borcu bulunanların aylıkları, prim borçlarını ödedikleri tarih itibariyle başlatılmakta. Bağ-Kur'lular EYT kapsamındaki Bağ-Kur'lulara emekli aylığı bağlanması için işyerini kapatma veya işyerini devretme gibi bir koşul aranmamakla birlikte, aylık talebinde bulunduğu tarihte genel sağlık sigortası primleri dahil, kendi sigortalılığı nedeniyle prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması gerekiyor. Prim borçlarının emeklilik talep tarihinden sonra ödenmesi halinde, aylıklar primlerin ödendiği tarihi takip eden aybaşından başlıyor, Devlet Memurları EYT kapsamındaki devlet memurları, düzenlemenin kanunlaştığı tarihte çalışıyor iseler görev yapmakta oldukları kuruma, sigortalılıkları sona ermiş olanlar ise doğrudan SGK Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Kamu Görevlileri Emeklilik Daire Başkanlığına talepte bulunabilirler. EYT'lilerin yasal vekil ve vasileri de onlar adına aylık talebinde bulunabilir. EMEKLİLİK NEDENİYLE İŞTEN ÇIKIŞINI ALAN EYT'LİLER AYNI VEYA FARKLI İŞYERİNDE ÇALIŞMAYA DEVAM EDEBİLİRLER Mİ Emeklilik nedeniyle işten ayrılışı (işten ayrılış kodu 8 olacak) yapılan ve SGK'ya emeklilik talebinde bulunan EYT'liler, talepten sonra aynı veya farklı bir işyerinde tekrar sigortalı işe giriş bildirgesi verilmek suretiyle, emekli aylıklarını almaya devam ederek sosyal güvenlik destek primine (SGDP) tabi çalışabilirler. İşe giriş bildirgelerinin "8-Sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar" sigortalılık kodu ile düzenlenerek SGK'ya verilmesi gerekiyor. EYT düzenlemesinde emeklilik sonrası sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar için belirli kurallar çerçevesinde bunları çalıştıran işverenlere 5 puan işveren prim indirimi uygulanacağı öngörülmüş. EYT düzenlemesi kapsamında emekli aylığı bağlanması talebiyle işten ayrılış bildirgesi verilenlerin, işten ayılış tarihini takip eden 30 gün içerisinde en son çalışılan özel sektör işyerinde SGDP'ye tabi çalışmaya başlamaları halinde, bunları çalıştıran işverenlere prim indirimi yapılacağı ve bununla kayıt dışı istihdamı önlenmesinin amaçlandığı anlaşılıyor. Ama düzenleme ile gerekçesinin birbiriyle uyuşmadığı çok açık. SGDP tabi emekli çalıştıran işverenlere 5 puanlık prim indirimi yapılacaksa bunun için belirtilen bu kısıtlamaların yapılmaması lazım. Bu kanundan önce veya sonra emekli olan ve olacaklar ile aynı veya farklı işyerlerinde çalışmalar için de bu indirim geçerli olmalı. KIDEM TAZMİNATININ ÖDENMESİ Kanunda öngörülen emeklilik koşullarını yerine getirmeleri nedeniyle kendi istekleri ile işten ayrılan EYT'lilere, 1475 sayılı kanunun 14. maddesi gereğince kıdem tazminatı ödenecek. EYT'lilere