Son elli yılda internetin yükselişine şahitlik ettik.Dünya fiberoptik ağlarla daha da küçük bir köy haline geldi. İnternet şeylerin birbiriyle iletişimi gibi muazzam bir imkânı uzattı. Nesnelerin interneti ile şimdi çok uzaktan çamaşırımızı yıkamamız, kurutmamız ve robotumuza ütületip dolabımıza astırmamız mümkün hale geldi. Mühendislerin yazılımları ile nesneler adeta canlanıverdi; yeni bir dünyalı türün gelişimini hayretle izlemeye başladık. Bu tür canlı değil ancak canlılığın pek çok özelliğini gösterecek gibi duruyor. Önümüzdeki elli yılda başka bir durumun ortaya çıktığını görebileceğiz. Mühendisler tarafından kodlanmış programların artık kendilerini programlayışı ve kendilerini geliştirmesi popüler hale geldi. ChatGPT gibi belirli bir veritabanından sonsuz sayıda modeller geliştirebilen yapay zekâ ürünleri gelecek yıllarımızı şekillendirecek gibi görülüyor. İnsanoğlu cihanın her tarafına hükmetmek arzusunu gerçekleştirmeye bu kadar yaklaştığı bu hengamda yoksa kendi sonunu mu hazırlıyor Duruma başka bir açıdan bakabilmek adına Bakara Suresi 30. ayete göz attığımızda insanın ulaştığı bu düzeyin kodlarını görebiliyoruz: "Hatırla ki Rabbin meleklere: Ben yeryüzünde bir halife yaratacağım, dedi. Onlar: Bizler hamdinle seni tesbih ve seni takdis edip dururken, yeryüzünde fesat çıkaracak, orada kan dökecek birini mi yaratacaksın". Görüleceği üzere sonradan insan olarak anılacak Halife'nin meleklere göre en önemli ve dikkat çekici hususiyetinin "ifsat etme" olduğu ayetin metninden anlaşılmaktadır. Ruhların yaratıldığı ve Rableriyle yüz yüze geldiği Elest Bezm'inde bütün ruhlar saf ve katışıksız halleriyle ve tam fıtri durumlarıyla Rablerinin rabliğini kabul etikleri halde, Rabbin verdiği terbiyenin bozulması yani ifsat durumu, Halife ile mümkün hale mi gelecekti İrade ve Halife Melekleri korkutan, dehşete ve itirazvari bir hayrete düşüren şey, felsefede yaratıcıya olan itirazın menşeini oluşturan kötülük problemine de ışık tutmaktadır. Dehşet veren şey Halife'nin en kritik özelliği olan ve ona tercih fırsatını veren "irade" ile kuşanmışlığıdır. Halifeyi "irade" ile meleklerden üstün kılan Rab, iradenin yanına akıl, vicdan, sır ve hafa gibi bilinen ve bilinmeyen pek çok niteliği de eklemleyerek dünyaya gönderir. İlham ve vahiy gibi pek çok iletişim protokolleri ile de sürekli Halifeye ondan beklediği şeyi hatırlatır. Halife dünyadaki serüveninde çoğu zaman meleklerin boyuneğmişlik içinde hissettikleri hayret ve dehşeti haklı çıkaracak; bununla birlikte, Rabbin Halifeyi yaratışındaki hikmetler ancak onun dünyadaki serencamı ile ortaya çıkabilecektir. Halifenin durumu 7 bin sene sonra Rabbe karşı gelen ve kendisi tanrı olmaya cür'et eden bir duruma dönüşmüştür. Dinsizliğin ve putataparlığın sosyolojide uçvermiş farklı formları Halifenin Rabbinden kurtulmak istediğinin