Türkiye'nin Diyalog Ortağı olduğu, yani sembolik olarak görüntü verdiği, Şangay İşbirliği Örgütü'nün (ŞİÖ) Semerkant Toplantısı haftanın gündemi oldu. Türkiye'nin NATO ABD AB şeklinde içeriği açılacak Batı ekseninden Rusya Çin eksenine 'kayması' liberal kesimce iddia edilirken Semerkant Zirvesi bahse konu argümanlara mazeret oluşturdu. Ancak durum böyle mi Sorunun cevabını yapılacak incelemeden önce vermek gerekir: Türkiye için ŞİÖ, henüz Batı'ya alternatif bir mecra değil. Keza ŞİÖ içerik ve genel örgütlenme mantığı ölçeğinde bir 'devlet üstü' yapı olacak kadar olgunlaşmadı. Ancak konjonktür ŞİÖ'nün çehresini değiştirebilir ve Batı'nın Türkiye'yi ötekileştiren ve dışlayan politikaları bu alternatifi Türkler için tedrici olarak gündeme taşıyabilir. Belirtilen argümanın nedenlerine gelince, bir dizi tespiti yapmak yerinde olacak. Öncelikle ŞİÖ'den bir fayda ummak için erken bir dönemdeyiz. ŞİÖ'yü söylem haline getirmek Türkiye'nin Batı nezdindeki çıkarları açısından faydalı değil. Nihayetinde en büyük ticaret ve ekonomik parterimiz hâlâ Avrupa. Stratejik manevraların yerinde ve zamanında, yönetilebilir riskler alınarak gerçekleştirilmesi gerekir. Türkiye açısından ŞİÖ ile daha derin bir ilişki alternatif maliyetleri an itibarıyla yükseltiyor. Batı ile ilişkilerin yerine koyma bağlamında ŞİÖ'nün 'alternatif' olma ölçütleri nelerdir Bu soru Türkiye'nin ekseninin kayması gibi iddialı bir argümana cevap verebilmeyi gerektiriyor. Türkiye'nin NATO karar mekanizmasında kontrol gücü var ve güvenlik garantileri böyle bir coğrafyada hayati önem arz ediyor. ABD ile sorunlar yaşansa da diplomatik nezaket dâhilinde halen iletişim kanalları açık. AB, önyargılarla tahkim edilmiş Türkiye algısına rağmen Türk sanayicisinin veli nimeti. O halde Türkiye'nin Batı kulübünden ayrılması için bir neden yok. Ancak alternatifleri şekillendirmek de Batı ile yaşanan sorunları dizginleme potansiyeline sahip. ŞİÖ veya herhangi bir başka bölgesel yapıyı alternatif olma kapasitesiyle değerlendirmek lazım. Denge siyasetinde, denge kurmaya hizmet etmeyecek bir 'dost' grubu bazen zarara yol açabilir. O halde ŞİÖ'ye eleştirel bir bakış ile göz atalım. ŞİÖ, kuruluş amacı itibarıyla kendi aralarında çatışmaların önlenmesi ve ABD'nin Orta Asya'dan ötelenmesi üzerine kurgulanmış. Soğuk savaş sonrasında boş kalan Avrasya coğrafyasında 'birliktelik' kurma kararı alan Çin ve Rusya, ortak rakibe karşı birleşme ve birbirlerinin kuyruğuna basmama niyetiyle bu örgütü kurdular. Diğer bir ifadeyle örgüt, kendi aralarında bir diyalog ve arabuluculuk mekanizması kurmak için tasarlamış. Nitekim Rusya ve Çin, Çin ve Hindistan, Hindistan ve Pakistan, Pakistan ve İran arasında derin siyasi çukurlar var. O halde üye ülkeler arasında 'kontrol edilemez' bir çatışma, örgütü 'topallayan' bir entite haline dönüştürebilir. Diğer bir hassasiyet ŞİÖ üyelerinin siyasi rejimleri ile ilgili. Bu ülkelerin ciddi demokrasi sorunları var. Halk iradesine karşı 'savunma' pozisyonu' almış devletlerin kendi aralarındaki örgütlenmeleri, refah devleti yerine rejim devamlılığına öncelik verir. Ayrıca totaliter ve otoriter lider ve rejimlerin birbirleriyle istikrarsız rekabetleri dikkate alınmalı. Nitekim Semerkant Zirvesi ile örgüte üye olacak İran'ın veya aşırı milliyetçilikle öne çıkan Hindistan'ın böyle bir örgüt çatısı altında Türkiye politikalarının ne olacağını tahmin etmek zor değil. Örgütün ekonomik getirisi sorgulanması gereken diğer bir husus. Böyle bir örgütün ekonomik etkileşimi mümkün kılar hale gelmesi normal. Ancak AB'nin Fransa ve Almanya örneğinde olduğu gibi 'motor' Çin, Hindistan ve Rusya'nın, diğer ülkelerin ŞİÖ'den refah beklentisini garanti etmesi gerekir. ŞİÖ'de dünyanın