Çocuk şiirleri üstüne

Edebiyatta, sözün ölçülü ve ahenkli söylenmiş biçimine nazım, nazmın güzel söylenmiş olanına da şiir denir. Dizelerdeki biçimsel güzellikle duygu, düşünce ve hayal zenginliğinin bütünleşmesi gerçek şiiri ortaya çıkarır. Şiirde bir iç ritm vardır. Şiirde ahengi sağlayan unsurların başında gelen ritm, çocuk şiiri için de vazgeçilmez bir unsurdur. Çocuklar için konular ve kullanılan dil çocuğa göre düzenlenerek hazırlanan edebî eserlerin oluşturduğu edebiyat koluna çocuk Edebiyatı denir. Çocuk edebiyatında şiir, çocukların dil becerilerinin geliştirmelerinde sözcüklerin sihrini ve dilin matematiğini kavramalarında önemli bir araç olarak kullanılabilir. Dilin bu gücünü kavrayan çocuk, yaratıcı düşüncesini de geliştirir. Çocuk şiirleri bir bakıma çocuk düşüncesinin, çocuk bakışının, çocuk ilgi alanlarının şiire yansımasıdır. Bu nedenle şiirin özünde çocuğun ve çocukça bir dünyanın saflığı ve temizliği vardır. Genel hatlarıyla çocuğun dünyasında güzellikler çağrıştıran, onun ruhunda güzele ve iyiye karşı olumlu davranışlar geliştiren, hayal dünyasını zenginleştirerek ana dilinin tadını hissettiren eserler çocuk edebiyatı kapsamında değerlendirilir. Ruh dünyasının derinliklerinde şekillenen şiir, çocuğun hayal dünyasındaki zenginlikle eşdeğerdir. Okul öncesi döneme ait çocuk edebiyatında görsellik ön plandadır. Çocuk edebiyatı, çocukluk çağının düşünce, duygu ve hayallerini söz ya da yazı ile güzel ve etkili biçimde işleme sanatıdır. Bu bakımdan masal, öykü, roman, anı, gezi yazıları, şiirler, atasözleri, alkışlar, bilmeceler, ninniler çocuk edebiyatı kapsamına girer. Çocuk şiirleri, daha çok çocuk edebiyatımızın ilgi alanına giren, küçük yaştaki çocuklara duygu ve düşünce kazanımları sağlamanın yalın yoludur. Çocuğun doğa, ulus, yurt ve insanlık sevgisi kazanmasında iyiden, güzelden yana bir tutum takınmasında, anadilini sevmesi ve bilinçli kullanması konusunda şiir düz yazıya göre daha etkileyicidir. Türk edebiyatında çocuklara yönelik şiir iki ayrı yönde gelişim göstermektedir. Bunlardan biri çocuk duyarlığını yansıtan ve tamamen çocuk için yazılmış şiirlerdir. Diğeri ise daha çok çocuğu ele alan ve çocuktan söz eden şiirlerdir. Bu şiirlerin çoğunlukta olduğu görülür. Bizde çocuğa seslenen ilk eser Nabi'nin 'Hayriye' adlı mesnevisidir. Nabi 1701'de yazdığı bu eserde oğlu Mehmet'e yaşam ve toplum anlayışıyla ilgili öğütler vermiş, Akif Paşa 1840'ta ölen torunu için yazdığı mersiyesinde acısını dile getirmiştir. Çocuk edebiyatının ilk özgün eserlerden biri de 1859 yılında Kayserili Doktor Rüştü tarafından hazırlanan Nuhbetü'l-Etfal adlı alfabe olup çocuklarla ilgili fabl çevirilerine de yer vererek çocuklara okumayı sevdirmeyi amaç edinmiştir. Çocuklara yönelik ilk gazete ise 1869'da çıkarılan Mümeyyiz'dir. Tanzimat döneminde çocuk edebiyatının en önemli yanı kız ve erkek çocukları ayırmaksızın eğitime yöneltmiş olmasıdır. Türk şiirinde özenle durulan çocuk konusunu Akif Paşa'dan Recaizade Mahmut Ekrem'e, Abdülhak Hamit Tarhan'dan Tevfik Fikret'e, Şükûfe Nihal'den Behçet Necatigil ve Fazıl Hüsnü Dağlarca'ya kadar pek çok şair işlemiştir. Recaizade Mahmut Ekrem oğlu Nejad'ın ölümü üzerine bir babanın çığlığını en etkili bir biçimde dile getirdiği: Bu ayrılık bana yamangeldi pek, Ruhum hasta kırık kolum kanadım. Ya gel bana ya oraya beni çek, Gözüm nuru oğulcuğum Nejad'ım biçimindeki dizlerle hafızalardan silinmeyenler arasına girmiştir. Edebiyatımızda çocuklar için şiirin gerçek temsilcisi Tevfik Fikret olmuştur. Rübab-ı Şikeste'de Hasta Çocuk, Balıkçılar, Haluk'un Bayramı gibi şiirlerle çocuk ruhuna inmiş, çocuklar için ya da çocuklarla ilgili dizelerle küçük ve sevimli tablolar çizmiş, Meşrutiyet'ten sonra Şermin adlı eserinde çocuk psikolojisine ve modern eğitim anlayışına uygun şiirleri ilk kez o yayımlamıştır. Hediye, Umacı, Marangoz, Ağustos Böceği ile Karınca ve Papatya şiirinde çocuklara: Tarlalarda hoşa giden Sarı, turuncu, pembe, mor Birçok güzel çiçek olur Bence güzeldir hepsinden Güler yüzlü papatyalar Altın gözlü papatyalar dizeleriyle kişileştirme sanatından da yararlanarak doğa, çiçek ve kır sevgisi kazandırmayı amaçlamıştır. Çocuk edebiyatı alanında bilinçli olarak ilk ciddi çalışmayı ise Çocuk Şiirleri adlı eseriyle İbrahim Alaaddin Gövsa yapmıştır. Şiirlerinde vatan, kahramanlık, erdem gibi konuları işlemiş, ayrıca La Fontaine'den yaptığı çevirileri kitabına koymuştur. Bu dönemde Ali Ulvi Elöve de önemli çocuk şiirleri yayımlamıştır. Şairler, şiirde kendi çocuk dünyasından izler yaşatmak yerine kendisini çocuğun yerine koyarak ve ona onun diliyle hitap ettiği oranda çocuk şiirlerinde başarılı olurlar. Milli Edebiyat