Prof. Dr. Hasan Ünal - Maltepe ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler BölümüTürkiye, Rusya ve İran arasında kurulan Astana Platformu nasıl Suriye'ye barış götürmek amacına belli ölçülerde hizmet etmişse, Suudi Arabistan, BAEve Katar'ın da dahil edileceği bir Kahire Platformu da Libya'da Türkiye ve Mısır'ın desteklediği ve birbirleriyle rekabet halinde olan yönetimleri uzlaştırabilir.Türkiye'nin dış politikayı toparlama hamleleri olağanüstü hız kazanmış durumda. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Kahire ile yürütülen normalleşme sürecindeki tıkanıklığı aşmak amacıyla Mısır Devlet Başkanı Abdülfettah El Sisi ile Katar'da yaptığı görüşme ve ardından kameralar önünde el sıkışması çok önemli bir gelişmeydi; zira bu fotoğraf karesi uzunca bir süre Türk dış politikasına musallat olan ideolojik, duygusal dış siyaset uygulamalarının sonunun geldiğine işaret etmekteydi.Bu görüşmeyi takip eden günlerde Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Suriye Devlet Başkanı Esat ile de görüşebileceğini belirten ısrarlı açıklamaları ve ardından Rusya yetkililerinin iki lider arasında görüşme yapılmasını kolaylaştırabileceklerini belirtmeleri medya mensuplarının tabiriyle gündeme bomba gibi düştü. Yıllardır Türkiye'nin tecrit edilmesine yol açan dış politikanın gözden geçirilerek Mısır, Suriye, İsrail, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) gibi bölge ülkeleriyle ilişkilerimizin normalleştirilmesini ve bu devletlerin bize karşı Yunanistan'la ittifak halinde hareket etmesine son verilmesini savunan birisi olarak sonuçtan fevkalade memnun olmakla birlikte sürecin bu denli hızlı yürümesini beklemediğimi itiraf etmeliyim.Mısır'la normalleşmeCumhurbaşkanı Erdoğan ile Mısır lideri Sisi arasında varılan uzlaşma ve bürokrasinin bu doğrultuda atacağı adımlarla birlikte Türkiye-Mısır ilişkileri hızla rayına oturacak gibi görünüyor. Sorunlu ilişkiler döneminde ekonomik ve ticari alanlarda belki çok büyük kayıplar yaşanmamıştı; ama Türkiye'nin Orta Doğu'ya ihracatında Kahire'nin ulaşım ve navlun gibi kritik alanlarda sağladığı avantajlar kaybedilmişti. Ayrıca ikili ilişkilerde dokuz yılı aşkın bir süredir yaşanan siyasi ve stratejik gerginlik yüzünden iki ülke arasında elde edilmesi kuvvetle muhtemel kârdan ciddi kayıplar söz konusu oldu.var taboolaDivId "";var taboolaPlacement "";if (adServiceConfig.isMobile()) {taboolaDivId "mid-article-thumbnails_mobile1_milliyet-" 6867111;taboolaPlacement"Mid Article Thumbnails_mobile1_milliyet";}else {taboolaDivId "mid-article-thumbnails_desktop1_milliyet-" 6867111;taboolaPlacement "Mid Article Thumbnails_desktop1_milliyet";}window._taboola window._taboola || ;_taboola.push({ mode: 'thumbnails-mid-a', container: taboolaDivId, placement: taboolaPlacement, target_type: 'mix' });_taboola.push({ article: 'auto', url: 'https:www.milliyet.com.tryazarlardusunenlerin-dusuncesidis-politika-hamleleri-hizlanirken-6867111' });Esas zararlar ise politik ve askeri alanlarda yaşandı. Kahire yönetimine karşı Türkiye'nin başlattığı sert içerikli sistematik eleştiriler Mısır ile Yunanistan'ı yakınlaştırdı. Öyle ki, Yunanistan, Kıbrıs Rumları ve Mısır yanlarında İsrail de olmak üzere Türkiye'ye karşı tam bir blok olarak hareket etmeye başladılar. Ankara'nın aynı dönemde ciddi gerginlik yaşadığı Suudi Arabistan ve BAE de bu ülkelere eklenince Türkiye bölgede kelimenin tam anlamıyla yalnızlaştı ve hareket kabiliyeti epeyce daraldı. Suriye ile gergin ilişkiler de bu tabloya dahil edildiğinde, 2020 yılı boyunca yaşadığımız politikaskeri krizlerde açıkça görüldüğü gibi dış politikanın ulusal çıkar esaslı olarak gözden geçirilmesi bir mecburiyet halini aldı.Mısır'la başlayan uzlaşma sürecinde İhvan ayağının büyük ölçüde sorun olmaktan çıktığı anlaşılıyor; zira geçtiğimiz haftalarda Türkiye ile ilişkileri düzeltme çabalarını 'şimdilik' kaydıyla askıya aldıklarını açıklayan Mısır dışişleri bakanı Semih Şükrü buna sebep olarak Türkiye ile Libya konusunda sorunlar yaşadıklarını ifade etmekteydi. Bu konuda belki de yapılması gereken iş Türkiye ve Mısır'ın başını çektiği ama Suudi Arabistan, BAE ve Katar'ın da dahil edileceği bir Kahire Platformu kurmak olabilir. Türkiye, Rusya ve İran arasında kurulan Astana Platformu nasıl Suriye'ye barış götürmek amacına belli ölçülerde hizmet etmişse, Kahire Platformu da Libya'da Türkiye ve Mısır'ın desteklediği ve birbirleriyle rekabet halinde olan yönetimleri uzlaştırabilir. En azından başlangıçta Ankara ile Kahire arasındaki gerginliğin tamamen ortadan kalkmasına katkıda bulunur ve İsrail örneğinde olduğu gibi karşılıklı büyükelçi atanması aşamasına hızla ulaşılabilir.İsrail ile tam yol ileriİsrail ile 2009 başında bozulmaya başlayan ve kademe kademe daha da kötüleşen ikili ilişkilerin Şeyh Cerrah olayları sırasında liderler arasında bir söz düellosu şekline dönüşmesine rağmen 2022 yılında hızla normalleşmesi iki ülke arasında bundan sonra nelerin yapılmaması gerektiğini taraflara öğretmiş olmalıdır. Örneğin Türkiye, Filistin meselesinin kendisi açısından bir politika veya dava değil kardeş Filistinliler başta olmak üzere Arap devletlerinintoplumlarının bir mücadele alanı olduğunu ve bu alana doğrudan dahil olmak yerine onların belirleyecekleri politikalara veya İsrail ile varacakları uzlaşmaya siyasi, diplomatik destek vereceği bir konu olarak görmesi gerektiğini anlamış olmalıdır. Tel Aviv ise Türkiye'yi dışlayarak ve hatta Yunanistan ve Rumlarla Ankara karşıtı bir blok oluşturarak Doğu Akdeniz'de pek fazla bir şey yapılamayacağını kavramış bulunmalıdır. İsrail'de Netanyahu'nun yeniden ve aşırı sağcı bazı grupları da koalisyona alarak başbakan olması bu normalleşme sürecini etkilemeyecektir.Suriye işi biraz daha karmaşıkSuriye ile de bir normalleşme süreci mümkün; ancak bunun ete kemiğe bürünmesi ve sonuç alıcı hale gelmesigetirilmesi İsrail ve Mısır ile yaşanan süreçlerden daha farklı ve hatta sancılı bir seyir izleyebilir. Öte yandan sürecin bir Erdoğan-Esat zirvesi ile hızlandırılması da mümkün görünüyor. Bu satırlar kaleme alınırken bir yandan Rusların iki lideri buluşturmak için muhtemelen Putin ile birlikte bir Soçi zirvesi yoğun çaba harcadıklarına dair haberler gelirken ilk sondajlarda Esat'ın böyle bir görüşmeyi reddettiğine ilişkin de ajanslara haberler düşmekteydi. Bu yazı yayımlandığı sırada belki de görüşmenin tarihi ve yeri bile kesinleşmiş olabilir. Rusya'nın bu kadar yoğun çaba sarf ettiği ve Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın da görüşmekten kaçınmayacağını söylediği bir ortamda aksini düşünmek mümkün olsa da zayıf bir ihtimal gibi geliyor.Suriye ile uzlaşma arayışımızın hızlı sonuçlar verebilmesi için belki de ilk yapmamız gereken empati olmalıdır. Türkiye'nin Şam yönetimini değiştirme amaçlı Batılı politikalara tam destek vermesiyle başlayan ve Batılıların bu politikadan çark ederek Suriye'yi bölmeye yönelmelerine rağmen uzunca bir süre aynı siyasette ısrarlı davranması yüzünden bu komşu ülkenin çok büyük ölçüde zarar gördüğünü düşünerek hareket etmekte fayda olacaktır. Dolayısıyla ilk yapılacak iş kullanılan üslubu değiştirmek olmalıdır. Örneğin Cumhurbaşkanı Erdoğan Suriye Devlet Başkanı Esat ile görüşmekten söz ederken üst düzey yetkililerimizin Şam'daki meşru hükümeti rejim olarak adlandırması, aynı cümlede muhalefetten söz etmesi, bunların uzlaştırılmasına katkıda bulunabileceğimizi ima etmesi ve anayasa sürecinden olumlu sonuçlar beklendiğini söylemesi doğru bir başlangıç olamaz.Milli-üniter yapıdaki Suriye'nin anayasasının değiştirilmesi istemekbeklemek Türkiye'nin ulusal çıkarlarıyla zaten uyumlu değildir. İçinde otonom bölgeler barındıran bir anayasal yapıya sürüklenmesi hem Suriye'yi ilerde bölünmeye götürebilir hem de bizim desteklediğimiz grupların Türkiye kontrolünde otonom yapılar olarak korunmasını isterken PKKPYD'nin de otonomi elde etmesine dolaylı olarak yardımcı olmuş oluruz. Dolayısıyla Suriye'yi yeniden yapılandırma