Zengezur meselesi zor ve karmaşık bir konu. Meseleyi daha da sancılı hale getiren, bu stratejik alan üzerinde mücadele eden taraflar: Azerbaycan (dolayısıyla Türkiye), Ermenistan, Rusya ve İran. Bu alan, Türkiye açısından Türk dünyasıyla doğrudan bağ kurma imkânı. Azerbaycan açısından tarihi bir hafıza ve Nahcivan'daki vatandaşlarına arada yabancı ülke toprağı olmadan erişebilme imkânı...

Ermenistan açısından bir egemenlik meselesi. İran açısından ise kaybedilecek bir nüfuz alanı. Bu yolun açılışında pratikteyse iki esas uzlaşmazlık var: 1- Statü, 2- Güvenliğini kimin sağlayacağı. Görüştüğüm kaynakların verdiği bilgiler ışığında genel çerçeveyi ve tarafların pozisyonlarını aktarayım.

strong class'read-more-detail'Haberin Devamı

Ermenistan:

Ermenistan bu meseleyi bir egemenlik meselesi olarak gördüğü için, bu yola "koridor" denilmesinden bile rahatsız. Çünkü "koridor" denildiğinde başka, "yol" denildiğinde başka bir statü oluşuyor. Erivan, "koridoru" kendi egemenliğini başka bir güce devretmekle eşdeğer görüyor. Bu noktada Zengezur'un Karabağ'ın statüsünden farklı olduğunu söyleyelim. Karabağ, Ermenistan'ın 1993'te işgal ettiği bir Azerbaycan toprağıydı ve bu işgal Birleşmiş Milletler tarafından da teyit edilmiş durumdaydı.

Zengezur ise 1920'lere kadar Azeri toprağı olsa da, daha sonra Sovyetler Birliği'nce Azerbaycan-Nahçıvan bağlantısını kesmek için Ermenistan'a bırakılmış, daha sonra çeşitli anlaşmalarla BM'nin de "Ermenistan toprağı" kabul ettiği bir yer. Bu hat, 2020 Karabağ anlaşmasında "Zengezur" denilmeden, "koridor" tanımı yapılmadan, "bağlantı" olarak tarif ediliyor. O bağlantının gözetimi de Rusya'ya bırakılıyor. Bugün geldiğimiz noktada Batı'ya göz kırptığı için Rusya'yı çokça rahatsız eden Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan'ın ülke topraklarına Rus güçlerinin girişine "Evet' de "Hayır" da demesi zor.

İran:

Tahran açısından meselenin iki boyutu var: Ekonomik getiri ve nüfûz. Uluslararası Nakliyeciler Derneği'nin verilerine göre Bazargan kapısından İran'a günde ortalama 500 civarında Türk TIR'I geçiyor. İran, yaklaşık 2 bin kilometrelik yol için her TIR'dan 800 dolar geçiş ücreti alıyor. Nahçıvan-Ermenistan-Azerbaycan hattını bağlayacak bir güzergâh, İran için büyük bir gelir kaybı demek. Dahası, Orta Asya'yla irtibatı sağlamak, Türkiye'ye karşı elindeki bir koz. Tahran, Türk dünyasına geçişin kendi sınırlarında kalabilmesi için Mart 2022'de Bakü yönetimiyle "Aras koridoru" imzasını attı. Güzergâha göre Aras Nehri üzerinde iki kara ve iki demiryolu köprüsü inşa edilecek. Bu arada İran, Zengezur'a yapılması muhtemel bir Azerbaycan operasyonuna da karşı çıkıyor. İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan'ın "İran ve Ermenistan'ı karadan birbirine bağlayan tarihi güzergahın sınırlandırılmasına izin vermeyeceğiz' demesinin sebebi bu.

strong class'read-more-detail'Haberin Devamı