Altılı masa partileri, "Yarının Türkiyesi" mottosuyla yeni anayasa çalışmasını duyurdu. Hazırlanan ortak metnin sloganı ise, "Şimdi demokrasi zamanı" idi. 6 parti 2023 seçiminden sonra anayasa değişiklik teklifini Meclis'e sunacak. Yeni anayasa lansmanını izlemek için biz de Bilkent Otel'deydik. Hem anayasa teklifini, hem de toplantıyı başarılı bulduğumu belirtmek isterim. İzleyicileri sıkmayacak uzunlukta ama mesajları da net şekilde veren bir toplantıydı. 1982 Anayasası'nın 84 maddesinde, 9 bölüm başlığı, alt başlık ve madde başlıklarında yapılan değişiklik önerileri ile; etkin ve katılımcı bir yasama; istikrarlı, şeffaf ve hesap verebilir bir yürütme; bağımsız ve tarafsız yargı; kurumsal kültürün hâkim olduğu bir kamu yönetimi ile kuvvetler ayrılığının tesis edildiği güçlü, özgürlükçü, demokratik, adil bir sistem inşa edilmesi amaçlanıyor. Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi, görev süresinin bir kereliğine 7 yıl olması, görevini tamamladıktan sonra herhangi bir siyasi görev üstlenememesi, siyasi partiler hakkında kapatma davası açılmasının TBMM'nin iznine bağlanması, çocukların cinsel istismarı ve kadına yönelik şiddet suçlarından mahkûm olanların milletvekili seçilememesi, belediyelere kayyum atama uygulamasının son bulması, yurt dışında yaşayan vatandaşlarımızın Meclis'te temsil edilmesi gibi düzenlemeler ilk bakışta dikkatimi çekenlerdi. Bazı anayasa maddeleri ve gerekçelerini derinlemesine incelemede fayda var: BİR KEZ CUMHURBAŞKANI Cumhurbaşkanı yine halk tarafından seçilecek. Ancak görev süresi 7 yıl olacak ve bir kimse ancak bir defa cumhurbaşkanı seçilebilecek. Partili cumhurbaşkanlığı son bulacak. Cumhurbaşkanı seçilen kişinin partisi ile ilişiği kesilecek. Cumhurbaşkanının yurt dışına çıkması veya cumhurbaşkanlığı makamının boşalması halinde yenisi seçilinceye kadar Cumhurbaşkanına TBMM Başkanı vekâlet edecek. Cumhurbaşkanının yasaları veto yetkisinin kaldırılması önerilirken, uluslararası anlaşmalardan geri çekilmek için de TBMM'nin onayı gerekecek. Bir kişinin cumhurbaşkanlığına aday gösterilebilmesi yirmi milletvekilinin yazılı teklifi ile olabilecek. Ayrıca, siyasi parti grupları, en son yapılan genel seçimde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde 5'ini almış olan siyasi partiler ile en az 100 bin seçmen aday gösterebilecek. Görevi sona eren Cumhurbaşkanı, bir siyasi partinin kurucusu, üyesi, yöneticisi veya denetçisi, bakanlar kurulu üyesi olamayacak; seçimle gelinen herhangi bir siyasi görev üstlenemeyecek. TBMM seçimleri ise 5 yılda bir yapılacak. KAYYUMA SON Yerel yönetimlerin yetki ve sorumluluklarının artırılması, yerel yönetimlerde demokratik katılım, şeffaflık ve hesap verebilirlik ilkelerinin hâkim kılınması, merkezi yönetimin yerel yönetimler üzerindeki idari denetiminin sınırlarının açıkça belirlenerek yerindelik denetimi anlamına gelen vesayet uygulamalarına son verilmesi amaçlanıyor. Bunu sağlamak üzere, Anayasa'nın 127. maddesinde bir değişiklik teklifi öngörülüyor. Buna göre; görevi ile ilgili bir suç sebebi ile hakkında soruşturma veya kovuşturma mahalli idare organlarını veya bu organın üyelerinin İçişleri Bakanı tarafından görevden uzaklaştırma uygulamasına son veriliyor. Bunun yerine; İçişleri Bakanının talebi üzerine kamu yararının olması koşuluyla Danıştay'ın geçici tedbir olarak bir ay süreyle görevden uzaklaştırmak kararı verebileceği, her ay kararını gözden geçireceği ve bu geçici tedbirin en fazla altı ay devam edeceği hükme bağlanıyor. Böylece İçişleri Bakanının, mahalli idarelere kayyum atamak suretiyle yerel seçimlere ilişkin seçme ve seçilme haklarını ortadan kaldırmasının önüne geçilmiş olacak. PARTİ KAPATMA Siyasi partilerin uyacakları esasları düzenleyen 69. maddenin 1. ve 2. fıkraları, aynen muhafaza ediliyor. Maddenin 3. fıkrası, siyasi partilerin gelir ve giderlerinin incelenmesi yetkisini, evvelce olduğu gibi Anayasa Mahkemesi'ne tanıyor. Öte yandan 3. fıkra, maddenin 9. fıkrasındaki yasağı içerecek şekilde düzenleniyor ve bu yasağın (terör eylemlerinin odağı olma) yaptırımının kapatma olduğunu hükme bağlıyor. Maddenin 4. fıkrası, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının doğrudan doğruya kapatma talebiyle Anayasa Mahkemesi'ne dava açma usulünü ortadan kaldırıyor. Yeni düzenlemeyle Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının kapatma davası açabilmesi, TBMM üye tam sayısının beşte üçünün izin verme şartına bağlanıyor. Yani bir parti hakkında kapatılma davası açılabilmesi için en az 360 milletvekilinin kabul oyu gerekecek. Böylece kapatma davalarının, hesap verilebilirliği olmayan Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının siyasi makamlardan alacağı talimatlarla veya kendiliğinden keyfi ve ideolojik sâiklerle açılması önleniyor. Kapatma davalarının açılmasında demokratik meşruiyeti olan, halka hesap veren TBMM'nin izin şartına bağlanması, bu davaların anayasal dayanaktan yoksun olarak açılmalarını önleyeceği hesaplanıyor. Bu önemli değişikliğin, demokrasinin vazgeçilmez unsuru olan siyasi parti hürriyetini güçlendireceği öngörülüyor. Maddedeki odak olmanın tanımı muhafaza edilerek bu tanıma "yoğun, sürekli ve demokratik düzene ciddi tehlike oluşturacak bir şekilde" kavramları eklendi. Fıkranın son cümlesine ise "Ancak yasama sorumsuzluğu kapsamında kullanılan oylar, sözler ve düşünce açıklamaları odak olmanın tespitinde gözetilemez" hükmü ekleniyor. Bu yenilik, milletvekillerinin TBMM çalışmaları sırasındaki söz hürriyetlerini koruyarak, yasama sorumsuzluğunu güçlendiriyor. Bu düzenleme ile ayrıcı siyasi partilerin Anayasaya aykırı olarak keyfi bir biçimde kapatma davasıyla tehdit edilmelerinin önlenmesi amaçlanıyor. KHK'YA SON Bakanlar Kurulu'nun kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi, yetki kanununa dayanması ve temel hak ve hürriyetlerin kanun hükmünde kararnamelerle düzenlenemeyeceği şartıyla kabul ediliyor. Bakanlıkların, kamu idareleri ve kamu tüzel kişilerinin kanun hükmünde kararnameyle kurulması ve kaldırılması uygulamasına son verilecek. Cumhurbaşkanının kanunları veto etme yetkisi son buluyor. Bu yetki, geri gönderme yetkisi ile sınırlanacak. Geri gönderilen kanunlar, Meclis tarafından basit çoğunlukla aynen kabul edilebilecek. SEÇİM BARAJI YÜZDE ÜÇ Meclisin temsil gücünü arttırabilmek amacıyla seçim barajı yüzde 7'den yüzde 3'e düşürülüyor. Siyasi partiler hakkındaki yaptırım hükümleri Avrupa