Her 24 Nisan'da Ermeni soykırımı iddiasıyla karşı karşıya kalıyoruz. Geçen hafta ABD Başkanı Biden, ABD'deki Ermeni seçmenlere verdiği söze dayanarak 1915 olayını soykırım olarak niteledi. Türkiye, ABD'ye çekinmeden ve resmen, "Milyonları ölüme götüren savaşları çıkartan, kitlesel imha silahları yapan, atom bombasını kullanan, yerel savaşları düzenleyen ve kışkırtan sizsiniz... Bizim tarihimizde soykırım yoktur. Siz kendi suçlarınızı bize atmayın..." demelidir. TANINMIŞ GÖREV ALANI Dış tahrikler yetmiyormuş gibi, bu yıl HDP milletvekili Garo Paylan, Meclis'e sunduğu kanun teklifinde: "Ermeni soykırımı tanınsın" dedi. Ayrıca, Talat Paşa ve İttihatçı liderlerin okullardan, sokaklardan, parklardan isimlerinin silinmesini istedi. Bu öneriyi CHP milletvekili Sezgin Tanrıkulu da destekliyor. Bu milletvekilleri kınanıyor. Aslında onlar, kendileri için tanımladıkları görevinin gereğini yapıyorlar. SİYASAL TUZAK Ermeni soykırımı iddiası, aslında Türkiye'ye karşı düzenlenmiş stratejik siyasal bir tuzaktır. Ermeni soykırımı olmadığını kanıtlayan yüzlerce belge gün yüzüne çıkarıldı. Son olarak AİHM'nin bu konuda çok önemli bir kararı da var. (AİHM-Perinçek kararı.) Yılmaz Özdil, "Soykırım korosu, cehalet ikliminden cesaret alıyor" başlığını taşıyan yazısında, Ermeni iddialarını çürüten belgeleri içeren kitapların listesini verdi. (Sözcü, 26 Nisan 2022.) Bu yazımızda, Ermenilerin göç ettirilmesini tarihi olan 27 Mayıs 1915'ten hemen sonraki yıllarda ortaya çıkan "üç önemli belge"yi ele alacağız. Bu belgeler ABD, İngiliz ve Ermeni kaynaklıdır: James G. Harbord 1) ABD-HARBORD RAPORU Mondros Ateşkes Antlaşması ile Osmanlı Devleti Birinci Dünya Savaşı'nı kaybettiğini kabul edince Türkiye'nin "Amerikan mandası" altına girmesi görüşü, birçok aydın tarafından etkin olarak savunuluyordu. ABD Başkanı Wilson, Ermeni olayını ve ABD mandası konusunu incelemek üzere General Harbord başkanlığında kurmay subay, maliyeci, ekonomist ve siyaset bilimi uzmanlarından oluşan 55 kişilik bir kurulu Türkiye'ye gönderdi. Kurul, 4 Eylül 1919'da İstanbul'a geldi. İstanbul'da Ahmet Emin Yalman, Halide Edip gibi gazeteci, yazar ve üst düzey birçok kişiyle konuştular. O sırada Sivas Kongresi devam ediyordu. Kurul, Sivas'a gitti ve 20 Eylül 1919'da Mustafa Kemal'le görüştü. Sivas'tan Erzurum, Erzincan ve Kars'a gitti. Halkla, yerel liderlerle, etnik gruplarla temaslarda bulundu. Altı hafta süren bu inceleme gezisinden sonra, ABD'ye dönen Harbord Kurulu, 16 Ekim 1919'da "Ermeni Raporu" başlığını taşıyan raporunu Başkan Wilson'a sundu. Harbord Raporu şu çok önemli tespitleri yapmıştır: Büyük Ermenistan kurulması önerilen Adana (Kilikya) ve Doğu Anadolu illerinde tehcir öncesi ve sonrası Ermeni çoğunluğunun olmadığı açıkça belirtilmiştir. Tehcir sırasındaki can kaybı hakkında Ermeni iddialarının tutarsız olduğunun kaydedildiği raporda, tehcir edilen Ermenilerin binlercesinin geri döndüğü örneklendirilerek belirtilmiştir. Rapora göre, Türk yetkililer geri dönenlere iyi davranmakta, hatta yardım etmektedir. Yoksulluk, ölümler, hastalıklar ve savaş sıkıntıları açısından Türkler de Ermenilerden iyi durumda değildir. Askere giden her beş Türkten ancak biri geri dönebilmiş, sadece tifüsten ölenlerin sayısı 600 bini bulmuştur. Raporda ayrıca, 1918'de kurulan Ermeni Cumhuriyeti'ni ilk tanıyanların Türkler olduğuna da dikkat çekilmiştir. (Bkz. Hulusi Akar, Harbord Askeri Heyeti Raporu, TTK, 2019) SORUMLU KİM Harbord Raporu şöyle diyor: "Ermeni olayından özellikle Fransızlar sorumludur. Olayların üzerinden dört yıl geçmiştir ve Ermeniler korkusuzca yerlerine, eski köylerine dönüyorlar. Katledilmeleriyle ilgili olarak duyduklarımız doğru değilmiş." (Bkz. E. Ulubelen, İngiliz Gizli Belgelerinde Türkiye, Cumhuriyet Kitapları, 2005, s. 212) Burada çok önemli nokta, "Ermeniler korkusuzca eski köylerine dönüyorlar" cümlesidir. Hiç kimse birkaç yıl önce soykırım yapılan bir yere geri dönmez. Bir soykırım olmadığını açıkça belirten Harbord Raporu'ndan sonra ABD, Doğu Anadolu'da Türkiye toprakları üzerinde bağımsız bir Ermeni devleti oluşumunu desteklemekten vazgeçmiş, ABD ve Türkiye'de Amerikan mandası istemleri son bulmuştur. 2) İNGİLİZ KRALİYET BAŞSAVCILIĞI'NIN KARARI Anadolu'da Kuvayı Milliye güçlenmeye başlamıştı. İstanbul'da açılan son "Osmanlı Meclisi" İstanbul'u işgal etmiş olan Birinci Dünya Savaşı galibi devletlerini rahatsız ediyordu. En sonunda 16 Mart 1920'de işgalci İngiliz askerleri Meclis'i bastılar. Tutuklanarak Malta Adası'na götürülen 145 kişinin arasında eski Sadrazam Sait Halim Paşa, İttihat ve Terakki Genel Sekreteri Şükrü Bleda, yönetim kurulu üyesi İsmail Canbulat, eski ordu komutanları, Hüseyin Cahit Yalçın, Ahmet Emin Yalman gibi gazeteciler, Ziya Gökalp gibi aydınlar, Rauf Orbay, Fethi Okyar gibi Atatürk'ün yakın arkadaşları da vardı. YARGILAMA İSTEMİ İngiltere'nin İstanbul Yüksek Komiseri Rumbold, 24 Kasım 1920'de Londra'ya sunduğu raporda Malta sürgünlerinden 60 kişinin "Ermeni tehciri" ile ilgili olarak yargılanmasını istedi. Bu istemi onaylayan Londra, İstanbul Yüksek Komiserliği'nin bu konuda delil toplamasını istedi (18 Şubat 1921). İstanbul'daki Osmanlı hükümeti, başta Sadrazam Damat Ferit, Malta sürgünlerinin cezalandırılmasını zaten ısrarla istiyorlardı. Bu nedenle Osmanlı Devleti'nin tüm arşivi ve belgeleri, İstanbul işgal kuvvetlerinin emrine verildi. Rumbold, ayrıca Londra'ya yazdığı resmi yazıda "Amerika'nın elinde Ermeni tehciriyle ilgili bol miktarda belge bulunduğu kuşkusuzdur, bu nedenle bu belgeler ABD'den istenmelidir" önerisinde bulundu. İngiltere, bu konuda ABD ile resmi ilişkiye geçti. Bir süre sonra, İngiltere'nin Washington Büyükelçisi Sir A. Geddes, ABD Dışişleri Bakanlığı'nın verdiği bilgiye dayanarak Londra'ya şu raporu gönderdi: "ABD'nin elindeki belgelerde hiçbir şekilde Türkler aleyhine delil bulunamamıştır." (İngiliz Gizli Belgesi: FO 371 6504. E.859, Washington 13.7.1921, No: 722.) ÇUVALLAR DOLUSU EVRAK İngiliz Kraliyet Başsavcılığı, öncelikle İstanbul'dan gönderilen çuvallar dolusu "Osmanlı belgelerini" inceledi, bu belgelerin içinde "Ermeni tehcir" kararlarının asılları da vardı. Bu incelemeden sonra başsavcılık, "Eldeki delillerle bu kimseler suçlanıp mahkûm edilemez. Bu belgelerle dava açılamaz", "Dava açılır, ancak bu dava siyasi bir dava olur" kararına vardı. (Bkz. Bilal Şimşir, Malta Sürgünleri, Bilgi Yayınevi, 2008; Uluç Gürkan, Ermeni Sorununu Anlamak, 5. baskı, Cumhuriyet Kitapları, 2021, s. 107-130) TÜM RESMİ BELGELER ELLERİNDE Önemi nedeniyle konuyu özetleyelim: Osmanlı Devleti'nin başkenti İstanbul işgal altındadır. Padişah ve hükümet İstanbul'daki İngiliz işgal kuvvetlerine bağlıdır. Çuvallar dolusu Osmanlı belgesi Londra'ya İngiliz Kraliyet Başsavcılığı'na gönderilmiştir. Tüm bu belgeleri inceleyen başsavcılık, "delilleri yetersiz bulmuş ve eldeki belgelerle" dava açılamayacağına karar vermiştir. (Bkz: İngiliz Gizli Belge, FO 371 6504 E. 8745.) Bir başka önemli belge, Ermeni Devleti Başbakanı Kaçaznuni'nin imzasını taşıyor. Bunun da öyküsü şöyledir: 1917 Ekim Devrimi'nden sonra 28 Mayıs 1918'de Erivan'da "Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti" adını taşıyan bağımsız Ermeni Devleti kurulmuştu. Bu devlet iki buçuk yıl yaşadı. Bu cumhuriyetin başbakanlığını Taşnak Partisi liderlerinden Ovannes Kaçaznuni yapmıştır. Kasım 1920'de, Sovyet Rusya ordusunun hareketiyle bu Ermeni Devleti yıkıldı ve 2 Aralık 1920'de "Ermenistan Sosyalist Cumhuriyeti" adıyla Sovyetler Birliği'ne katıldılar. BÜKREŞ'TE YAPILAN TOPLANTI Bağımsız Ermenistan Devleti'nin yıkılmasından sonra, Taşnak Partisi ileri gelenleri Nisan 1923'te Bükreş'te bir toplantı yaptılar. Bu toplantıya Ermeni liderleri raporlar sundular. "Ne oldu Nerede hata yaptık" sorularına yanıt aranıyordu. Bağımsız Ermeni Cumhuriyeti'nin başbakanı Kaçaznuni'nin