Yeni Şafak Ahmet Ünlü - 21 soruda memurlara yapılan zamların çok boyutlu etkileri3 Ocak 2023 tarihinde açıklanan enflasyon rakamları memur, sözleşmeli personel ve emeklilere ne kadar zam geleceğini netleştirdi. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan mali ve sosyal haklara ilişkin genelge henüz yayımlanmasa da Cumhurbaşkanı tarafından yapılan açıklama ile memurlara, sözleşmeli personele ve emeklilere verilecek zam oranı refah payı ile birlikte 25 olarak belli oldu. Bu çerçevede 21 soru ve cevapla konuyu yansımalarıyla birlikte açıklamaya çalışacağız.1- 2023 yılında memurlara verilecek zam ne kadar olacakGörevdeki memurlar ocak-temmuz ve temmuz-aralık olmak üzere senede iki kere maaşlarını zamlı alıyor. Zam oranları ise toplu sözleşmeye göre önceden belirleniyor. Üzerine, geçmiş 6 aylık enflasyondan kaynaklı bir fark oluşursa, bu fark maaş zammına yansıyor. Enflasyon farkının oranı da toplu sözleşmede yer alıyor. Aralık ayı enflasyon rakamlarının açıklanması sonrasında 2023'nin Ocak ayında alınacak zam oranı yüzde 16,47 oldu. Ancak Cumhurbaşkanı tarafından yapılan açıklama sonrasında refah payı ile birlikte uygulanacak zam oranı 25 olarak netlik kazandı. Buna göre Devlet Memurları Kanunu'nun 154'üncü maddesi uyarınca aylık gösterge tablosunda yer alan rakamlar ile ek gösterge rakamlarının aylık tutarlara çevrilmesinde uygulanacak aylık katsayısı (0,41700375), memuriyet taban aylığı göstergesine uygulanacak taban aylık katsayısı (6,526915), iş güçlüğü, iş riski, temininde güçlük ve mali sorumluluk zamlarının aylık tutarlara çevrilmesinde uygulanacak yan ödeme katsayısı ise (0,132245) olarak belirlenecektir.2- Emekli olacak memurlara ödenecek yol tazminatı ne kadar olacak375 sayılı KHK'nın 1D maddesinde, yukarıdaki kapsama girenlere, 13.558 gösterge rakamının aylık katsayı rakamı ile çarpımı sonucunda bulunacak tutarın tazminat olarak ödenmesi öngörülmüştür.Ödenecek bu tutardan sadece damga vergisi kesintisi yapılmaktadır.2023 yılı Ocak- Temmuz döneminde emekli olanlara ödenecek yolluk tutarı;13.558 x 0,41700375 5.653,73 TL - 42,91TL (Damga Vergisi)Net ödenecek miktar 5.610,82 TL3- Zamdan memur emeklileri de yararlanacak mıMemurlara yapılan zam oranları emeklilere de doğrudan yansımaktadır. Çünkü memur emeklilerinin maaşları için esas alınan maaş katsayısı ve taban aylık katsayısı doğrudan memur emeklilerinin maaşlarını etkilemektedir. Bu nedenle memurlar için öngörülen yüzde 25 oranındaki zam memur emeklilerine de aynı şekilde yansıyacak. Ayrıca asgari ücret kadar tutarın vergi matrahından indirilmesi sadece memurlara ilave maaş olarak yansıyacaktır. Yani asgari ücret artışı memur emeklilerine yansımayacaktır.4- SSK, Bağ-Kur ve Tarım-Bağ-Kur emeklilerinin zammı ne kadar olacakSSK, Bağ-Kur ve Tarım Bağ-Kur tarım emeklileri de ocak ve temmuz olmak üzere senede iki kere ve bir önceki 6 aylık dönemde gerçekleşen, TÜİK tarafından açıklanan enflasyon oranına göre maaşlarını zamlı alıyor. TÜİK, 2023'ün ikinci 6 aylık enflasyon rakamını yüzde 15,4 olarak açıkladı. Ancak Cumhurbaşkanı yaptığı açıklama ile zam oranını refah payı ile yüzde 25 olarak açıkladı. Buna göre emekliler de maaşlarını yüzde 25 oranında zamlı alacaklar.5- Emeklilere yönelik alt sınır aylık tutarı değişti miDevlet Memurları Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'la en düşük emekli aylığı 3.500 TL'ye yükseltilmişti. Şu ana kadar bu tutarın arttırıldığına ilişkin bir açıklama yapılmadı.6- En düşük emekli aylığı 3.500 TL mi olacak, daha fazla alanlar da var mıEmekli aylıklarının belli bir tutarın altına düşmemesi için getirilen zorunlu alt sınır aylık tutarı bulunmaktadır. 5434 sayılı Kanun'a göre bağlanacak emekli aylığının alt sınırı 14. derece'nin 2. kademesi üzerinden 30 fiili hizmet yılı için hesaplanan emekli aylığıdır. 2023 yılının birinci yarısındaki alt sınır aylık tutarı 7.597 TL olacak. 5510 sayılı Kanun'a tabi olanlar içinse alt sınır aylık tutarı farklı düzenlenmiştir.Buna göre kanunun 55'inci maddesinde bütün sigortalılar için düzenlenen alt sınır aylık memurlar için de geçerlidir. Ayrıca, emekli aylıkları 5510 sayılı Kanun'un ek 19'uncu maddesine göre 1.500 TL'den az olamamaktadır. Ancak 5510 sayılı Kanun'un ek 19'uncu maddesine göre bu tutar 3500 TL olarak belirlenmişti. 2023 yılında başka bir düzenleme yapılmazsa bu tutar 3.500 TL olarak uygulanmaya devam edecektir.7- En düşük emekli aylığından dul ve yetimler nasıl yararlanacaklar3.500 TL olan bu tutar emeklinin dul ve yetimlerine yararlandıkları oranda yansıyacaktır. Yani 3.500 TL'nin altında emekli maaşı alan bir emeklinin Ocak ayında 3500 TL olan emekli maaşının vefat halinde geride bir dul ve 1 yetimi kalmışsa;3.500 x 50 1.750 TL dula,3.500 x 25 875 TL de yetime ödenecektir.8- Cumhurbaşkanı emekli maaşı ne kadar olacakCumhurbaşkanı, TBMM Başkanı, eski Başbakanlar, bakanlar ve milletvekillerine ödenen maaşlar kamuoyuna oldukça abartılı bir şekilde yansıtılmakta ve bu maaşlar üzerinde çok fazla spekülasyon yapılmaktadır. Bu nedenle konu oldukça hassas bir öneme sahiptir.5510 sayılı Kanun'un 43'üncü maddesinde; Cumhurbaşkanı, TBMM Başkanı, Başbakan, bakanlar ve milletvekillerine emekli maaşının nasıl bağlanacağı detaylı bir şekilde izah edilmiştir. Buna göre bağlanacak emekli maaşı hesabı şu şekilde yapılmakta:2023 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu'na göre Cumhurbaşkanı'na verilecek yıllık ödenek 1.209.000 TL'dir. Bu rakama göre 2023 yılı için belirlenen Cumhurbaşkanı aylık ödeneği 2022 yılı ödeneği ile aynı olup:1.209.000 12 100.750 TL'dir.Bu verilere göre Cumhurbaşkanı'nın emekli aylığı: 100.750 x 40 40.300 TL'dir. Memur ve emeklilere gelen zam Cumhurbaşkanı maaşına ve emekli maaşına yansımayacak.7417 sayılı Kanun'la milletvekili emeklilerine yapılan emekli maaşının Cumhurbaşkanı ödeneğine göre belirlenmesi sona erdirildi.9- Milletvekili maaşı Cumhurbaşkanı maaşını geçti mi7417 sayılı Kanun'la 3152006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 43 üncü maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan "istek tarihindeki Cumhurbaşkanı'na ödenmekte olan aylık ödeneğin 40'ı esas alınarak Cumhurbaşkanı'na bağlanacak yaşlılık aylığının 75'i oranında" ibaresi "126.000 gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarda" şeklinde, altıncı fıkrasında yer alan "Cumhurbaşkanı'na ödenmekte olan aylık ödeneğin 40'ı esas alınarak Cumhurbaşkanı'na bağlanacak yaşlılık aylığının 45'i oranında" ibaresi "115.225 gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarda" şeklinde, dokuzuncu fıkrasında yer alan "Bu madde kapsamında" ibaresi "Birinci fıkra kapsamında" şeklinde ve aynı fıkrada yer alan "ve bu aylıklar" ibaresi "ve bu madde kapsamında bağlanan aylıklar" şeklinde değiştirilmiştir.Buna göre TBMM Başkanı ve Başbakan'a 126.000 0,41700375 52.542,47 TL tutarında emekli maaşı ödenecek. Milletvekillerinin emekli maaşı ise 115.225 0,41700375 48.049 TL oldu.Bu rakamlara göre Cumhurbaşkanı 40.300 TL emekli maaşı alırken TBMM Başkanı ve Başbakan'ın emekli maaşı 52.542,47 TL, milletvekilinin emekli maaşı ise 48.049 TL olup her iki grubun maaşı da Cumhurbaşkanı'nın emekli maaşını geçmiş oldu. Cumhurbaşkanı'nın maaşını diline dolayanlar bakalım bunu da dolayabilecekler mi10- Cumhurbaşkanı ödeneği kimlerin emekli maaşlarını etkiliyorTBMM Başkanı ve eski Başbakanların emekli aylığı ise Cumhurbaşkanı emekli aylığının 75'i idi. Ancak 7417 sayılı Kanun'la TBMM Başkanı ve Başbakan'la milletvekillerinin emekli maaşının Cumhurbaşkanı ödeneğine göre ödenmesi sona erdirildi.11- Yüzde 25 oranındaki memur maaş zammı Cumhurbaşkanı ve vekil maaşlarını etkİler miCumhurbaşkanı'nın aldığı maaş ve emekli maaşı, maaş katsayısındaki artışlardan etkilenmemektedir.Ancak son düzenleme sonrasında bakanların ve milletvekillerinin hem maaşları hem de emekli maaşları maaş katsayısına göre belirleneceği için memurlara yapılan zam oranında bunların hem görev maaşları hem de emekli maaşları artacaktır.12- Yüzde 25 oranındaki memur maaş zammı Milletvekili maaşını etkiler miMilletvekilleri ve bakan maaşları Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyelerinin Ödenek, Yolluk ve Emekliliklerine Dair Kanun hükümleri çerçevesinde belirlenmektedir.Bu kanunun birinci maddesinde; "Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin aylık ödeneklerinin tutarı, en yüksek devlet memurunun almakta olduğu miktardır. En yüksek devlet memuruna ödenenlerden gelir vergisine tabi olmayanlar bu kanuna göre de gelir vergisine tabi tutulmaz. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerine bu madde uyarınca hesaplanacak aylık ödenek tutarının yarısı yolluk olarak ödenir. Bu yolluklar herhangi bir suretle haczedilemez. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri en yüksek devlet memurunun almakta olduğu mali ve sosyal haklardan yararlanırlar" hükmüne yer verilmiştir.En Yüksek Devlet Memuru ifadesi Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı için kullanılmaktadır. Dolayısıyla milletvekili ve bakanların maaşlarının kıstas alındığı maaş Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı'na ödenen maaştır.Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı için ödenecek maaş tutarı ise mülga 3056 sayılı Kanun'da düzenlenmiştir. Mülga 3056 sayılı Kanun'un Sözleşmeli Personel başlıklı 35'inci maddesinde "Başbakanlık merkez teşkilatında, müsteşar kadrolarına atananlar atandıkları kadrolarda sözleşmeli olarak da, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve diğer kanunların sözleşmeli personel çalıştırılması hakkındaki hükümlerine bağlı olmaksızın çalıştırılabilir. Bu şekilde istihdam edilen müsteşara 56.400 gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarda aylık ücret ödenir. Ocak, Nisan, Haziran, Temmuz, Ekim ve Aralık aylarında birer aylık ücreti tutarında ikramiye verilir. Yapılacak diğer ödemeler ile bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlar Kurulu'nca tespit edilir" hükmüne yer verilmiştir.Diğer yandan, Bakanlar Kurulu Kararı ile Başbakanlık'ta Çalıştırılacak Sözleşmeli Personel Hakkında Hizmet Sözleşmesi Esasları'nda da Başbakanlık Müsteşarı'na sözleşme ücretine ilaveten hangi ödemelerin yapılacağı belirlenmiş olup,