Günlük hayatımızın uzamasına veya kısalmasına sebep olan uykularımız acaba kaç çeşittir Günlük hayatımızı 24 saatle ifade ederiz. Ancak bunun ne kadarını değerlendirebiliyoruzResul-i Ekrem (asm) Efendimiz yatmadan önce "Allah'ım! Sen'in adını anarak ölürüm ve dirilirim (uyurum, uyanırım)" der idi. Uykudan kalkınca da "O Allah'a hamd ederim ki beni öldükten sonra dirilten O'dur. Öldükten sonra (ba's için) dirilmemiz de (böylece) O'na âitdir"1 buyururdu. Buradan hareketle uyku ile ölüm arasında doğrudan bir bağlantı vardır, diyebiliriz. Bazı kimselerin uyanamadan ahiret yolculuğuna çıkabildiklerini de çok duymuşuzdur. Uyanınca yapılacak bir hareketi şu hadisten öğreniyoruz: "Sizin biriniz uykusundan uyanıp da abdest aldığında burnundaki nesneyi nefesiyle üç def'a dışarı çıkarsın!. Çünkü şeytan uyuyanın genzinde geceler."2 "Geceye benzeyen gençliğim zamanında gözlerim uyumuştu. Ancak ihtiyarlık sabahıyla uyandım" cümlesinde nasıl bir uyku ve uyanıklıktan söz edilmektedir "Medenîlerin iftiharla dem vurdukları tenevvür-ü intibahları, benim gençlik zamanımdaki intibah kabilinden olsa gerektir. Onların misali, rüyasında güya uyanıp, rüyasını halka hikâye eden nâim (uyuyan) meselidir. Hâlbuki rüyasında onun o intibahı uykunun hafif perdesinden derin ve kalın bir perdeye intikal ettiğine işarettir. Böyle bir nâim ölü gibidir; yarı buçuk uykuda bulunan insanları nasıl ikaz edebilir"3 sözlerinde geçen "uyku, uyuyan, uyanık ve rüya" kelimeleri hangi manalara gelmektedir Bediüzzaman uykuyu üçe ayırmaktadır: Gaylûle, feylûle ve kaylûle. Gaylûle, fecirden sonra, tâ kerahet vakti bitinceye kadar uyunan uykudur. Bu uyku, rızkın eksilmesine ve bereketsizliğine hadisçe sebebiyet verdiği için, sünnete zıttır. Çünkü rızık için çalışmanın ön hazırlıklarını hazırlamanın en uygun zamanı, sabahın serinlik vaktidir. Bu vakit geçtikten sonra bir rehavet, bir tembellik ârız olur. O günkü çalışmaya ve dolayısıyla da rızka zarar verdiği gibi, bereketsizliğe de sebebiyet verdiği, çok tecrübelerle sabit olmuştur. Feylûle, ikindi namazından sonra, akşama kadar uyunan uykudur. Bu uyku ömrün eksilmesine, yani uykudan gelen sersemlik cihetiyle, o günkü ömrü uykulu, yarı uyku, kısacık bir şekil aldığından, maddî bir noksanlık gösterdiği gibi, mânevî cihetiyle de, o gün hayatının maddî ve mânevî neticesi çoğunlukla ikindiden sonra tezahür ettiğinden, o vakti uykuyla geçirmek, o neticeyi görmemek hükmüne geçtiğinden, güya o günü yaşamamış gibi oluyor. Sünnet-i Seniyyeye uygun olan uyku Kaylûledir. Bunun zamanı Duhâ vaktinden, öğleden biraz sonraya kadardır. Bu uyku, gece kıyamına sebebiyet verdiği için sünnet olmakla beraber, Arabistan'da, "zuhur vakti" denilen sıcaklığın şiddetlendiği zamanında meşguliyeti tatil etmek, kavmî ve muhit âdeti olduğundan, o Sünnet-i Seniyyeyi daha ziyade kuvvetlendirmiştir.