Bediüzzaman'ın Hayatı'ndan Tesbitler-233Bediüzzaman, "23 Temmuz 1916'da Moskova üzerinden ilkin Kuzey Doğu'daki Kostroma eyaletinin Kologriw'de bulunan esir kampına, daha sonrada 4 Aralık'ta Moskova'nın Kuzey Doğusundaki Yaroslavl eyaletine bağlı Poshekhonje'de bulunan esir kampına gönderilir."1 Yaroslavl, Rusya'nın Yaroslavl Oblastı'nın yönetim merkezi olup Moskova'nın 250 kilometre doğusunda yer alır. Poshekhonje (Poşehonye) ise, Rusya'nın Yaroslavl Oblastı'na bağlı Poshekhonje rayonunun merkezi olan şehirdir. Şehir, Sogoja Nehri'nin kıyısında yer almaktadır. Rus arşivlerinde bulunan bir belgede Bediüzzaman'ın 4 Aralık 1916'da Yaroslavl eyâletine bağlı Poshekhonje'ye nakledildiği belirtilmektedir.2 Burada kaldığı süre kesin olarak bilinmese de, târihsiz bir belgenin 1917'den îtibâren Kostroma eyâletinin aynı adı taşıyan başşehrinde kaldığı ihtimâlini kuvvetlendirdiğini söylemektedir.3 Elde edilen bu yeni belgelere göre, Bediüzzaman'ın esâret güzergâhına Moskova ile Poshekhonje'yi de eklemek gerekiyor. Şimdilik esâret güzergâhı şöyle sıralanabilir: 1. Bitlis, 2. Van, 3. Culfa, 4. Tiflis, 5. Moskova, 6. Kologrif, 7. Poshekhonje, 8. Kostroma. Kologriw ilçe kumandanı Yüzbaşı Mikhailow imzalı bir belge ile Bediüzzaman'ın Tiflis'ten sonra Moskova üzerinden Kologrif'e nakledildiği ispat edilmiş oluyor. Kologrif'deki esâret arkadaşlarından Dr. M. Âsaf Dişçi'den, İşte Bedîüzzamân'ı orada gördüm. Kostroma eyâletinin Kologrif kasabasındaydı. Dahâ sonra onu içerlere, büyük esirler kampına, Kostroma içlerine sevkettiler. Birlikte altı ay kadar kalmıştık."4 şeklinde bir hâtıra nakledilir. Dr. M. Âsaf Dişçi'nin "Dahâ sonra onu içerlere, büyük esirler kampına, Kostroma içlerine sevkettiler." ifadesi Moskova'nın Kuzey Doğusundaki Yaroslavl eyaletine bağlı Poshekhonje'de bulunan esir kampı olduğunu teyid ediyor olmalıdır. Bediüzzaman'ın Rusya'da ilk esir kampına getirilişi ve toplam esir sayısı ile ilgili bilgiler de şöyledir: "Molla Said'in ilk getirildiği kamp olan Kologriw,